Ο Γκουίντο Ανσέλμι, σκηνοθέτης που περνά μια κριτική περίοδο στην προσωπική και καλλιτεχνική ζωή του, βασανίζεται από φαντασιώσεις και έμμονες ιδέες που σχετίζονται με την καθολική του παιδεία, τις σχέσεις του με το σεξ και τις γυναίκες και την αναζήτηση ενός νοήματος στη δουλειά του. Εικόνες από την ταινία που γυρίζει συγχέονται με εφιάλτες, αλλά όλη αυτή η σύγχυση πραγματικότητας και φαντασίας καταλήγει σε μια χαρούμενη φαραντόλα, όπου όλα αποκτούν νόημα.
Σε μια στιγμή απερισκεψίας και προσπαθώντας να την πείσει για το ενδιαφέρον του ο Guido προσκαλεί στη λουτρόπολη και τη σύζυγο του Luisa (Anouk Aimee).
Η Luisa είναι πολύ όμορφη, chic, έξυπνη και διανοούμενη, ο αντίποδας της Carla. Την αγαπά, αλλά δεν επικοινωνούν. Έτσι ο Guido νιώθει τη γυναίκα του, όπως και την ερωμένη του σαν δύο επιπλέον πιέσεις, που τον βαραίνουν, επειδή νιώθει τύψεις όποτε αντιλαμβάνεται ότι τις παραμελεί. Οι πιέσεις αυτές προστίθενται σ’ εκείνες, που δέχεται από τον ανυπόμονο παραγωγό, τη σκληρή κριτική του συγγραφέα που διάβασε το σενάριο του, το άγχος των τεχνικών που περιμένουν τις οδηγίες του, τον εκνευρισμό των ηθοποιών που είναι μετέωροι, αλλά ελπίζουν να έχουν κάποιο ρόλο στο έργο, την αδιακρισία των δημοσιογράφων, τα ερωτηματικά που κατατρώνε το φίλο του Mario Mezzabotta (Mario Pisu) που είναι ερωτευμένος με μια συμμαθήτρια της κόρης του Gloria Morin (Barbara Steele). Όλοι περιμένουν κάτι απ΄ αυτόν και το εκδηλώνουν με έναν τρόπο που ο Guido αντιλαμβάνεται ως τον πιο πιεστικό.
Η ταινία εξελίσσεται σαν μια σειρά από σκηνές, όπου ο Guido αποτραβιέται από αυτή την πιεστική πραγματικότητα, για να συναντήσει τη συνείδηση του, τις αναμνήσεις του από την παιδική του ηλικία, τους γονείς του, την πρώτη φορά που αντιλήφθηκε την γυναικεία σεξουαλικότητα κλπ κλπ. Σε διάφορες στιγμές του αποκαλύπτεται η μούσα του (Claudia Cardinale). Μια ονειρική γυναικεία φιγούρα, γοητευτική, ήρεμη και χαμογελαστή. Τον πείθει στιγμιαία ότι όλα θα πάνε καλά, δεν του ασκεί καμία κριτική, αλλά καθώς είναι αιθέρια και δυσδιάκριτη, εξαφανίζεται ξαφνικά έτσι ώστε η αγωνία του τελικά, να αυξάνει αντί να διασπάται.
Πρωτότυπη καλλιτεχνική φαντασία και δημιουργικότητα Το έργο στοχάζεται πάνω στην καλλιτεχνική δημιουργία και στη ροή της έμπνευσης. Τυχαίνει απλώς να αναφέρεται σε ένα σκηνοθέτη του κινηματογράφου. Στην ουσία όσα εξιστορεί και περιγράφει ισχύουν για κάθε δημιουργό (εικαστικό καλλιτέχνη, συγγραφέα, ποιητή, αρχιτέκτονα κλπ κλπ).
Είναι μια περιγραφή της δυσάρεστης εκείνης φάσης, της αναστολής της έμπνευσης πριν ή κατά τη δημιουργία ενός έργου τέχνης. Της φάσης, κατά την οποία, ο δημιουργός γνωρίζει, ότι δεν γνωρίζει το πώς θα το πλάσει, ενώ ταυτόχρονα όλοι αδημονούν και τον πιέζουν να δώσει λύσεις. Η αληθινή δημιουργία είναι μια επίπονη διαδικασία, που γίνεται ακόμα πιο επίπονη όταν μπλοκάρεται, καθώς έτσι, δημιουργείται μια συμπίεση, που δεν βρίσκει πουθενά χώρο να εκτονωθεί.
Είναι η σκιαγράφηση των απελπισμένων αντιδράσεων, των φόβων, των ονείρων και των πόθων του καλλιτέχνη, καθώς προσπαθεί να διατηρήσει συγκολλημένες τη φυσική και με την πνευματική του υπόσταση, που στην περίπτωση ενός σκηνοθέτη του κινηματογράφου επιφορτίζεται και από τις ταυτόχρονες προσπάθειες να διατηρήσει συγκολλημένες και την καλλιτεχνική, με την εμπορική διάσταση του έργου του.
Το 8 ½ είναι μία ταινία που προσεγγίζει το δυσκολότερο ερώτημα που θέτει ένας δημιουργός στον εαυτό του, ή, πιο σωστά, μια ταινία που προσεγγίζει την «αυτοκρατορία του τρόμου» υπό τη μορφή ενός απλού ερωτήματος : «Μια κρίση έμπνευσης; Κι αν δεν είναι περαστικό; Κι αν είναι το τέλος ενός απατεώνα χωρίς ταλέντο; Σγκουλπ!!»
Το θέμα της ταινίας θεωρείται ως ένα από εκείνα που έχουν «αντιγραφεί» ευρέως (με πιο πρόσφατο στη λίστα των «αντιγραφών» το Adaptation).
Ωστόσο και παρά τις αλλεπάλληλες αναπαραγωγές που κυκλώνουν το θέμα της αναστολής της έμπνευσης του δημιουργού («director’s block» στην συγκεκριμένη περίπτωση) το «8 ½» παραμένει η καλύτερη ταινία που έγινε ποτέ πάνω σ’ αυτό το θέμα. Η Felliniesque ειρωνεία βρίσκεται στο ότι ο Fellini δημιουργεί μια ταινία για το ασφυκτικό αδιέξοδο στο οποίο μπορεί να παγιδευτεί η ίδια του η καλλιτεχνική έμπνευση, (ο Guido είναι ξεκάθαρο ότι αποτελεί το alter ego του Fellini) η οποία ταινία όμως, μαρτυρά την πιο πλούσια, ευφάνταστη και ρέουσα έμπνευση του ιδίου, που οδήγησε στο πιο σφιχτοδεμένο και καλοδομημένο έργο του Fellini.
