Στο έργο ο Τηλέμαχος Ντάρας είναι ένας έντιμος οικογενειάρχης. Όταν όμως αρρωσταίνει σοβαρά, για να σηκώσει τα οικονομικά βάρη της ασθένειάς του, αναγκάζεται να καταχραστεί χρήματα από το ταμείο της εταιρείας που δουλεύει. Για να τακτοποιήσει την οικονομική του εκκρεμότητα ζητάει δάνειο από τον Kράπα, ο οποίος όμως θέλει ως αντάλλαγμα την κόρη του Όλγα.

Όταν ο Τηλέμαχος Ντάρας εξομολογείται τις πράξεις του, η κόρη του Όλγα αντιδρά στις αποφάσεις του πατέρα της. Δεν θέλει να παντρευτεί τον Κράπα, αλλά τον άντρα που αγαπάει. Προκειμένου να εξασφαλίσει τα χρήματα της υπεξαίρεσης για να σώσει τον πατέρα της, πηγαίνει μέσα στη νύχτα στο σπίτι του πλούσιου εργοδότη της, ο οποίος θα της δώσει τα χρήματα, αλλά θα πάρει ως αντάλλαγμα την τιμή της.

Τη χειμερινή περίοδο 2009-2010 η Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου «ΠΡΟΒΑ» (Αχαρνών και Ηπείρου 39, τηλ: 210-8818.117, 210-8818.326) παρουσιάζει το έργο του Σπύρου Μελά «Μια νύχτα, μια ζωή», ένα από τα δέκα δράματα-σταθμούς του νεοελληνικού θεάτρου του πρώτου ημίσεως του 20ου αιώνα, που αποτέλεσαν το βασικό όχημα για την εξέλιξη και την πρόοδο της εγχώριας δραματουργίας ως τις μέρες μας, ενσωματώνοντας την σκηνική παράδοση του 19ου αιώνα, τα ευρωπαϊκά αισθητικά ρεύματα της εποχής τους και τις θεωρίες του φροϋδισμού.
Δίπλα στην «Δράκαινα» του Μπόγρη, την «Φλαντρώ» του Χορν, την «Τρισεύγενη» του Παλαμά και τις ηρωίδες του Ξενόπουλου, ανήκει στα έργα που συνομολογούν και κατοχυρώνουν την ιθαγένεια του νεοελληνικού κώδικα υποκριτικής.
Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ελληνική σκηνή στις 25 Αυγούστου 1924 από το θίασο της Κυβέλης, ενώ το τελευταίο ανέβασμα έγινε τη χειμερινή περίοδο 1950-51 από την «Ελληνική Σκηνή» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη.

Το έργο «Μια νύχτα μια ζωή» έχει σαν θέμα την σύγκρουση της παλιάς οικογενειακής παράδοσης με τις καινούργιες συνθήκες ζωής της εργαζόμενης γυναίκας. Είναι ένα έργο τολμηρό, συγκλονιστικό, με τέλεια αρχιτεκτονική δομή, και άρτιους χαρακτήρες. Οι σκηνές εναλλάσσονται με ταχύτητα, πολλές εκπλήξεις και απρόοπτα, ενώ η πλοκή του έργου και οι ψυχολογικές μεταπτώσεις των ηρώων αιχμαλωτίζουν τον θεατή.
Η οικονομική κρίση και ο εύκολος πλουτισμός, ο έρωτας και το μίσος, το ηθικό καθήκον και το πάθος δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα, που δοκιμάζει δραματικά τις αντοχές μιας οικογένειας και φέρνει στο φως όλα τα απωθημένα βιώματα που κρύβει η άβυσσος της ψυχής. Οι οικογενειακές σχέσεις ήταν, είναι και θα παραμείνουν αιματηρές και ζωώδεις.
Ο συγγραφέας ασκεί οξύτατη κριτική στις οικογενειακές και κοινωνικές δομές, παρουσιάζοντάς τις απογυμνωμένες από την ηθογραφία του καιρού του, πράγμα που καθιστά το έργο συγκλονιστικά επίκαιρο και για τον σημερινό θεατή.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης Σωτήρης Τσόγκας προχώρησε σε μια ευρεία προσαρμογή του κειμένου, ώστε να καταστεί δυνατή η επικοινωνία του δραματικού πυρήνα του έργου με τον σύγχρονο θεατή. Αλλαγές στο γλωσσικό μόρφωμα, συντομεύσεις, απαλείψεις ηθογραφικών στοιχείων, προσθήκες που φωτίζουν τον πυρήνα του δράματος, αποτέλεσαν το αντικείμενο της δραματουργικής του επεξεργασίας.

Ο συγγραφέας- Η εποχή - Το έργο
Ο Σπύρος Μελάς ξεκίνησε τη θεατρική του πορεία την εποχή -αρχές του 20ου αιώνα- που στην Ευρώπη ανθίζουν όλες οι σχολές και τα ρεύματα, ο νατουραλισμός, ο συμβολισμός, ο εξπρεσσιονισμός, αλλά συνάμα εμφανίζονται τα πρώτα μεγάλα σύννεφα που θα οδηγήσουν στη θύελλα του Α' Παγκοσμίου πολέμου. Στην Ελλάδα, η επανάσταση στο Γουδή, η είσοδος του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή της κυρίως Ελλάδος και στον πνευματικό χώρο η κυριαρχία του Παλαμά, του Καλομοίρη, του Ξενόπουλου, της ζωγραφικής σχολής του Μονάχου και η μόδα των ληστρικών μυθιστορημάτων, της ιθαγένειας του Παπαδιαμάντη, της επιθεώρησης, των δραματικών και κωμικών ειδυλλίων και τα πρώτα δείγματα μιας θεατρικής αναγέννησης με τον Χρηστομάνο και τον Θωμά Οικονόμου, των πρώτων και σύγχρονων με τους πρώτους Ευρωπαίους, σκηνοθετών.
Ο Μελάς στα πρώτα του έργα δήλωνε σοσιαλιστής και συμβολιστής με νατουραλιστικές τάσεις. Απαισιόδοξος για τις κοινωνικές, τις πνευματικές, αλλά και τις ηθικές αξίες του τόπου. Δάσκαλοι του στην γραφή, ο συμβολισμός του Μαίτερλινκ, ο νατουραλισμός του Σνίτσλερ, του Χάουπτμαν και του Βέργκα και το θέατρο ιδεών του Ίψεν.
Το έργο του «Μια νύχτα, μια ζωή» (1924), παραγγελία της μεγάλης πρωταγωνίστριας Κυβέλης, κατάγεται χωρίς αμφιβολία από το γνωστό και διάσημο, ακόμη και στην Ελλάδα λαϊκό δράμα του Σούντερμαν «Η τιμή». Όπου «τιμή» είναι η παρθενιά της λαϊκής κόρης με την οποία οφείλει να ξεπληρώσει τα χρέη του πατέρα της που κινδυνεύει από την εκμετάλλευση των μεγαλοαστών να πάει φυλακή. Κιόλας τρία χρόνια πριν από το έργο του Μελά, ο Παντελής Χορν είχε δώσει στη θεατρική μας παράδοση το αριστούργημα του «Το φυντανάκι» με το ίδιο θέμα. Το έργο του Μελά «Μια νύχτα, μια ζωή» είναι μια εκδοχή του θέματος ωμή και ευθύβολη. Η κριτική του Μελά δεν κάνει διακρίσεις, δεν είναι καν ταξική, βλέπει πως το σύστημα της εκμετάλλευσης δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι σήψη ηθική που οδηγεί τους ανθρώπους στην εξαθλίωση και στο ξεπούλημα της αξιοπρέπειάς τους.

Ο Σπύρος Μελάς για το έργο του «Μια νύχτα μια ζωή»
«... Το έργο μιλάει μονάχο του και δεν έχει ανάγκη από ερμηνευτικούς προλόγους. Το θέμα είναι τόσο όσο παίρνει απλό και οι φωτισμοί του ξάστεροι. Δεν μου μένει παρά να πω πάρα πολύ λίγα λόγια για την καθολική του κατεύθυνση. Είναι, ας πούμε τη λέξη, Επαναστατική.
Κανένα πραγματικά κοινωνικό έργο δεν μπορεί νάχει διαφορετική κατεύθυνση, όταν βγαίνει από τα σπλάχνα κοινωνίας ζωντανής, μ' άλλα λόγια ενός οργανισμού, που ολοένα εξελίσσεται. Κι αν οι πνευματικοί άνθρωποι δεν προηγηθούν σ' αυτές τις εξελίξεις, ποιοι θα τις προετοιμάσουν; Οι σημερινές μου ιδέες, μ' όλο που έχουν εξελιχθεί κι' αυτές, επάνω στο μεγάλο και καυτερό ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, δεν απέχουν ωστόσο πάρα πολύ απ' αυτές, που έχουν εμπνεύσει το «Μια νύχτα μια ζωή» και όλο το τρίπτυχο του κοινωνικού μου θεάτρου. Κι' αυτό -απλούστατα- γιατί δεν πήραμε ποτέ την εθνική παράδοση, που αγωνιζόμαστε για το γυρισμό σ' αυτή, σαν αξία στατική, αλλά σαν δυναμική αφετηρία, όχι σαν νεκρό θησαυρό, αλλά σαν ένα ζωντανό, γόνιμο κεφάλαιο, γεμάτο δυνατότητες για καινούργιες δημιουργίες...»

«Μια νύχτα μια ζωή»: Παραστάσεις
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 25 Αυγούστου 1924 από το θίασο της Κυβέλης στο Θέατρο Κυβέλη (Σοφοκλέους) με πρωταγωνιστή τον Αιμίλιο Βεάκη στο ρόλο του Τηλέμαχου Ντάρα, την Κυβέλη στο ρόλο της Όλγας, ενώ στην υπόλοιπη διανομή συμμετείχαν οι: Περικλής Γαβριηλίδης, Σαπφώ Αλκαίου, Νίκος Παπαγεωργίου, Λούης Λουδοβίκος, Αθανασία Μουστάκα.
Το τελευταίο ανέβασμα έγινε τη χειμερινή περίοδο 1950-51 από την «Ελληνική Σκηνή» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη και έπαιζαν οι: Θεόδωρος Αρώνης, Αθανασία Μουστάκα, Μαίρη Αρώνη, Νίκος Χατζίσκος, Ρίτα Μυράτ, Παντελής Ζερβός, Στέλιος Βοκοβίτς, Σοφία Αρσένη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος.

Βραδιά αφιερωμένη στη φυσιογνωμία του Σπύρου Μελά στις 27 Φεβρουαρίου και ώρα 9μμ. στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου ΠΡΟΒΑ, ενώ στις 9:30 μμ θα ακολουθήσει η παράσταση.