Στις 7 Νοεμβρίου 2008, πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο του Βούπερταλ η πρεμιέρα του έργου «Σημείο επαφής» (Kontakthof) της κορυφαίας χορογράφου του μοντέρνου χορού Πίνα Μπάους.
Η ταινία «Dancing dreams» παρουσιάζει τους νέους ερμηνευτές να χορεύουν το «Σημείο επαφής» (Kontakthof) της Πίνα Μπάους υπό την επίβλεψη της ίδιας αλλά και των βοηθών της Jo Ann Endicott και Benedict Billiet. Η ταινία περιγράφει την εξέλιξη των νεαρών χορευτών, από τη σωματική αδεξιότητα και την αβεβαιότητα, μέχρι τη χορογραφική τελειότητα. Τα θέματα του έργου, η αναζήτηση της αγάπης και της τρυφερότητας, αλλά και οι συνδεδεμένες μ’ αυτή απογοήτευση και επιθετικότητα, ήταν σε μεγάλο βαθμό απαιτητικά για τους νεαρούς χορευτές. Για πολλούς, η προσωπική αντιπαράθεση μ’ αυτά τα ζητήματα ήταν μια εντελώς νέα εμπειρία. Ιδιαίτερα η εφαρμογή τους στη χορογραφία και η αλληλεπίδραση με το άλλο φύλο ήταν μια μεγάλη πρόκληση για τους περισσότερους νεαρούς χορευτές. Οι έφηβοι ταυτίστηκαν με το ρόλο τους, ο καθένας λειτουργούσε ως μονάδα, αλλά και ως μέρος του συνόλου. Παρά τη διαφορά ηλικίας, τους διαφορετικούς τύπους σχολείων και τις διαφορετικές εθνικότητες, η ετερόκλητη ομάδα των αρχικών προβών μετατράπηκε σε μια δεμένη κοινότητα και δημιουργήθηκαν πολλές φιλίες. Οι έφηβοι αναφέρουν ότι απέκτησαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία και σκεπτικισμό ενάντια στις προκαταλήψεις.

«Μια αισθαντική πνοή, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο, η ταινία αποτελεί απόδειξη για το επαναστατικό έργο της Bausch.»
«Οι οπαδοί της Πίνα Μπάους και του μοντέρνου χορού θα υποδεχτούν με ενθουσιασμό το ‘Dancing dreams’!»
«Το Σημείο Επαφής είναι ένας χώρος, όπου οι άνθρωποι συναντιούνται για να αναζητήσουν την επαφή. Να εκτεθούν. Να αρνηθούν τον εαυτό τους.»
Πίνα Μπάους
«Το Dancing Dreams είναι μια συναρπαστική υποσημείωση στην καριέρα της Μπάους»
«Γοητευτικό και εμψυχωτικό, όπως οι χορογραφίες της Πίνα Μπάους»
«Ένας παιάνας για το θεατή... Οξύ και ζωντανό»
«Ένα χαρούμενο πορτρέτο, που φωτίζει το συναισθηματικό ταξίδι των χορευτών»
«Ένα ντοκιμαντέρ για τα κατορθώματα της καθημερινής ζωής»
«Συναρπαστικό !»


Η ΤΑΙΝΙΑ
Τη συνέχεια μιας νέας αγάπης για τις χορευτικές ταινίες που προανήγγειλε η επιτυχία ‘Μαύρος Κύκνος’, έρχεται να δώσει μια χορευτική παραγωγή που αιχμαλωτίζει τις καρδιές των ίδιων των χορευτών και γιορτάζει τη δουλειά της οραματίστριας και φημισμένης χορογράφου Πίνα Μπάους. Αν και η φιγούρα της δεσπόζει στο ‘Dancing dreams, το κέντρο βάρους του ντοκιμαντέρ πέφτει στους 40 νεαρούς χορευτές.
To 2008, η Μπάους επέλεξε 40 νέους για να συμμετέχουν στο χορευτικό της έργο ‘Σημείο επαφής’ (Kontakthof). Οι έφηβοι προέρχονταν από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, με διαφορετική παιδεία και μερικοί από αυτούς δεν είχαν ξανακούσει για την Μπάους. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην αρχή το θεώρησαν διασκεδαστικό αλλά σύντομα ανακάλυψαν ότι η συμμετοχή απαιτούσε υπευθυνότητα σε συνδυασμό με συναισθηματικές και ερμηνευτικές απαιτήσεις. Έχοντας περιορισμένη χορευτική εμπειρία οι πρόβες αρχικά απέβησαν άκαρπες, όμως ενδυνάμωσαν τις εμπειρίες των παιδιών που σταδιακά τις κατέστησαν δυναμικές και γόνιμες με την καθοδήγηση των πιστών της βοηθών Benedicte και Jo.
Καθοριστικό ρόλο στις πρόβες έπαιξε η αδιάλειπτη παρουσία της Πίνα Μπάους στο να εμψυχώνει τους νέους «να είναι ο εαυτός τους» και να αναπτύσσουν ένα σημείο επαφής, το οποίο να επιτρέπει στους ίδιους να εκφράζουν τις αγωνίες τους, τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τα όνειρα μέσα από τις κινήσεις τους. Τη στιγμή που εμφανίζεται στις πρόβες η Μπάους, βλέπουμε μια ήρεμη και λυγερή δύναμη, ικανή να μεταδώσει ζεστασιά και συμπάθεια. Παρατηρεί τις πρόβες των νέων εφήβων συνήθως με ένα τσιγάρο στο χέρι. Το χαμόγελο και τα ενθαρρυντικά της λόγια διαψεύδουν την εικόνα μιας δύσκολης και μελαγχολικής φιγούρας. Στο τέλος του ντοκιμαντέρ, η Μπάους προσφέρει από ένα λουλούδι σε κάθε χορευτή καθώς αγκαλιάζονται από το χειροκρότημα της πρώτης δημόσιας εμφάνισής τους. Μια απλή χειρονομία που αποδεικνύει ότι η Μπάους ήταν κάτι περισσότερο από μια απλά σκοτεινή βασίλισσα του avant-garde χορού.
Από την άλλη το ντοκιμαντέρ φαντάζει συμβατικό και αβρό κάτι που θα ενοχλήσει όσους είχαν συνδέσει την εικόνα της Μπάους με αυτή της ατρόμητης και πρωτοποριακής μορφής. Χορεύτρια έως τα μέσα δεκαετίας του 50, η Μπάους άρχισε να χορογραφεί δικές τις δουλειές τέλη δεκαετίας 60, οι οποίες τις πρόσφεραν ευρεία αναγνώριση κατά τα μέσα του 70. Ο τρόπος που συνδύαζε τον σουρεαλισμό, τη βιαιότητα και την τρυφερότητα αποδεικνυόταν προκλητικός τόσο για το κοινό όσο για τους χορευτές και τους κριτικούς.
Το γεγονός του αιφνίδιου θανάτου της λίγο μετά την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ προσθέτει μια δραματικότητα και μια τραγική ειρωνεία κάτι που ενδεχομένως να πετύχει την προώθηση και την προβολή κάποιων παιδιών. Μπορεί το ντοκιμαντέρ να διακρίνεται περισσότερο για την πολυλογία του και λιγότερο για το χορό του όμως θα θυμίζει πάντοτε την ένταση και το πάθος που χαρακτήριζε την Μπάους.
[[page_break]]
Σχόλιο της σκηνοθέτιδος Anne Linsel
Το «Σημείο επαφής», το έργο της Πίνα Μπάους του 1978, ήταν πάντα ένα απ’ τα αγαπημένα μου. Όταν στα μέσα του 2007 άκουσα ότι η Πίνα Μπάους θα επαναλάμβανε το έργο με εφήβους από 14 ετών, αμέσως ηλεκτρίστηκα. Αυτό είναι υλικό για μια ταινία! Η Πίνα Μπάους το Φεβρουάριο 2000 είχε ανεβάσει στη σκηνή τη χορογραφία ως ένα πείραμα με ερασιτέχνες κυρίους άνω των 65 – μια μεγάλη παγκόσμια επιτυχία ως σήμερα. Και τώρα ήθελε να επαναλάβει το πείραμα με ερασιτέχνες εφήβους. Πώς θα τα πήγαιναν οι έφηβοι με το «Σημείο επαφής», ένα έργο που αφορά στην πρώτη επαφή, την αναζήτηση της τρυφερότητας, την αμφιβολία, το τραύμα, τη μοναξιά, τη σχέση ανδρών-γυναικών;
Γνώρισα την Πίνα Μπάους το 1973, όταν ξεκινούσε τη δουλειά της στο Χοροθέατρο του Βούπερταλ. Όλα αυτά τα χρόνια ήμουν δίπλα σ’ αυτή και το Χοροθέατρο. Η εμπιστοσύνη μεγάλωσε μεταξύ μας: Η Πίνα Μπάους έδωσε την έγκρισή της για την ταινία. Ξέραμε κι οι δυο ότι οι μαθητές, μεταξύ των 14 και 18 ετών, θα έπρεπε να προστατευτούν. Έτσι, κατά τη διάρκεια των προβών δεν επέτρεψε στην αίθουσα κανένα άλλο κινηματογραφικό συνεργείο ούτε φωτογραφίες για τον τύπο ή άρθρο. Καμιά δημοσιότητα δεν έπρεπε να αναστατώσει αυτή τη δουλειά.
Τα γυρίσματα ανήκουν στα ωραιότερα που έχω ζήσει. Ο ενθουσιασμός και η ένταση, με την οποία οι έφηβοι –χωρίς να έχουν κάποια προηγούμενη εμπειρία- κατάφεραν να ενσωματώσουν τη χορογραφία, ήταν συνταρακτική. Στην αρχή του ντοκιμαντέρ ένας νεαρός αναφέρει: «Πήγα εκεί (στην πρώτη πρόβα) και τη βρήκα φανταστική. Κάτι υπάρχει εκεί, που σκέφτεσαι ότι δεν μπορείς να του εναντιωθείς, πρέπει να μείνεις».
Υπάρχουν πολλές συγκινητικές στιγμές στις αρχικές συστολές πριν το άγγιγμα. Όμως, σταδιακά αυξήθηκε το θάρρος και τα συναισθήματα απελευθερώθηκαν. Υπάρχει, για παράδειγμα, η σκηνή «Οι άνδρες των κοριτσιών» (τίτλος εργασίας), όπου ένα κορίτσι παίζει το ρόλο της λυπημένης που θέλει να βρει παρηγοριά. Πρώτα, από έναν νεαρό, ο οποίος τη χαϊδεύει πολύ προσεχτικά, ένας άλλος, ο οποίος την αγγίζει φευγαλέα, μέχρι να την αγγίξουν και τα 13 αγόρια, παντού, ολοένα και πιο δυνατά – από την τρυφερότητα γεννιέται επιθετικότητα. Για τα αγόρια ήταν δύσκολο να διαχωρίσουν το ρόλο απ’ την πραγματικότητα, το κάθε ένα ζητούσε συγγνώμη με συγκινητικό τρόπο από την Κιμ, το «στενοχωρημένο» κορίτσι, «δεν το εννοούσαμε, δε θέλαμε να σου κάνουμε κακό, κτλ». Ή η αργή διαδικασία από τη συστολή στον «επαγγελματισμό», καθώς για ένα αγόρι και ένα κορίτσι ήταν ένα αμήχανο ζήτημα οι πιο «οικίες» σκηνές. Σε παρόμοιες δύσκολες στιγμές, οι δύο χορεύτριες και εισηγήτριες Jo Ann Endicott και Benedicte Billiet απέδειξαν τις παιδαγωγικές τους ικανότητες και ενσυναίσθηση.

Η Πίνα Μπάους ερχόταν ανά διαστήματα και στο τέλος όλων των προβών. Την ημέρα της πρεμιέρας είχα την τελευταία συζήτηση μαζί της στη σκηνή. Μας παρακάλεσε- μαζί με τον οπερατέρ Rainer Hoffmann- να μην τραβήξουμε πλάνα. Στην αρχή, ανησυχήσαμε, αλλά μετά καταλάβαμε ότι είχε δίκαιο. Αυτές οι στιγμές ανήκαν σ’ αυτή και στην ομάδα της. Μας ευχαρίστησε που θα κάναμε γνωστή τη χορογραφία της σε περισσότερο κόσμο. Είχε δάκρυα στα μάτια.
Το «Σημείο επαφής», που ανέβηκε στη σκηνή το 1978 με το Χοροθέατρο του Βούπερταλ, το 2000 με κυρίες και κυρίους άνω των 65, το 2008 με εφήβους άνω των 14, είναι μια κληρονομιά.
Anne Linsel
[[page_break]]
‘DANCING DREAMS’ – ΚΡΙΤΙΚΕΣ-

Σηματοδοτώντας την τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της Γερμανίδας χορεύτριας και χορογράφου Πίνα Μπάους, το εμπνευσμένο ‘Dancing Dreams’ ακολουθεί μια ομάδα εφήβων απ’ το Βούπερταλ, καθώς μελετούν το έργο της Πίνα Μπάους ‘Kontakthof’ (Σημείο επαφής) του 1978 κατά τη διάρκεια ενός χρόνου. Η σκηνοθέτις Anne Linsel συνθέτει ένα χαρούμενο πορτρέτο που φωτίζει το συναισθηματικό ταξίδι των συμμετεχόντων, καθώς και την προσαρμοστικότητα της χορογραφίας. Η Μπάους είχε δουλέψει ξανά το ‘Kontakthof’ με μία ομάδα ηλικιωμένων το 2000 (το πείραμα αποτυπώνεται στο ντοκιμαντέρ της Lilo Mangelsdorff «Κυρίες και κύριοι άνω των 65»).
Η Πίνα Μπάους έλαβε πολλά βραβεία για την πρωτοποριακή δουλειά της στο Χοροθέατρο του Βούπερταλ, όπου ήταν διευθύντρια από το 1973. Πέθανε τον Ιούνιο 2009, τη χρονιά που ο Βιμ Βέντερς ετοίμαζε ένα 3D χορευτικό φιλμ για την ίδια και την ομάδα της.
Πριν απ’ αυτό, η Μπάους και το έργο της αποτέλεσαν θέμα πολλών ντοκιμαντέρ, συμπεριλαμβανομένων κι αυτών της δημοσιογράφου πολιτιστικών Anne Linsel «Γαρύφαλλα στην Ινδία» και «Πίνα Μπάους».
Στο ‘Dancing Dreams’ συμμετέχουν έφηβοι ερμηνευτές (κανείς απ’ τους οποίους δεν είχε προηγούμενη εμπειρία στο μοντέρνο χορό), ηλικιών από 14 έως 18 και διαφορετικών εθνοτήτων. Είναι εμψυχωτικό να τους ακούς να περιγράφουν το πώς η συμμετοχή τους τους έκανε να αισθάνονται πιο δυνατοί στην καθημερινή τους ζωή και να αφήνουν στην άκρη τις εφηβικές αναστολές σχετικά με τη σωματικότητα της χορογραφίας.
Παρομοίως, οι διευθυντές των προβών Jo-Ann Endicott και Benedicte Billiet εξιστορούν πόσο συγκινημένοι είναι απ’ την προοδευτική εξέλιξη των εφήβων, που ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με ένα απαιτητικό έργο και αφοσιώθηκαν σ’ αυτό.

Με το διαπεραστικό βλέμμα της και τις διεισδυτικές κριτικές της, η Μπάους εμπνέει στους κατάπληκτους νέους τη μέγιστη αυτοσυγκέντρωση και φινέτσα, ενώ συζητά για το πώς χορευτές διαφορετικών ηλικιών εστιάζουν σε διαφορετικές πλευρές του έργου.
Το τεχνικό μέρος του ντοκιμαντέρ είναι εξαιρετικό, ιδιαίτερα τα ευέλικτα πλάνα του Rainer Hoffmann, που βρίσκονται σε απόλυτη αντιστοιχία με την έντονη και γεμάτη συναισθήματα χορογραφία της Πίνα Μπάους.
Alissa Simon, Variety

Το ντοκιμαντέρ ‘Dancing dreams’ είναι μία εξαιρετική δουλειά. Ελκυστικό και εμψυχωτικό, όπως όλες οι χορογραφίες της Πίνα Μπάους, πείθει αμέσως τους θαυμαστές της, ενώ μυεί τους θεατές στον κόσμο του χοροθεάτρου της Μπάους και στη σημασία του για το (ολοένα και πιο αποξενωμένο) κοινωνικό ον.
Η Μπάους σπάνια συζητούσε για το νόημα των έργων της, αναγνωρίζοντας τις εμπειρίες των χορευτών και των θεατών της ως τους μοναδικούς νόμιμους κριτές της αξίας των έργων της. Το ντοκιμαντέρ δεν αφορά στην Πίνα Μπάους, αλλά στη διαδικασία των προβών και της αναβίωσης του ‘Kontakthof’. Το καστ της νέας παραγωγής αποτελείται από εφήβους της Σχολής Μπάους στο Βούπερταλ της Γερμανίας. Το ντοκιμαντέρ συνδυάζει υλικό από τις πρόβες και συνεντεύξεις με τους έφηβους χορευτές, που είναι αφοπλιστικά εύγλωττοι, ειλικρινείς και αφοσιωμένοι στο να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό.

Η αίσθηση της ορθότητας που διατρέχει το ‘Dancing dreams’ είναι αποτέλεσμα των συνεκτεινόμενων ενδιαφερόντων της θεματολογίας του ‘Kontakthof’(Σημείο επαφής) και του ντοκιμαντερίστικου πλαισίου του. Στην ταινία, η κίνηση, ο χορός και η ερμηνεία παρουσιάζονται ως πανίσχυρα εργαλεία που οδηγούν στην αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση, αφού το να εντυπωσιάσεις τους χορευτές και τους θεατές μοιάζει με τις πραγματικότητες της ατομικής εμπειρίας και της συλλογικής επιθυμίας, τη συλλογική αίσθηση και την αναλοίωτα ιδιωτική γνώση. Όπως και τα καλύτερα έργα της Πίνα Μπάους, το ‘Dancing dreams’ είναι ένας χαρούμενος παιάνας για τους θεατές: οξύ και ζωηρό, αποδέχεται τις ανθρώπινες ιδιοτροπίες, θαυμάζει την αμηχανία και τη χάρη, την απογοήτευση και την ανακούφιση.
Emma Firestone, Festival Daily

Λίγο καιρό πριν, ο φιλόσοφος Roger Scruton μιλούσε στο ραδιόφωνο για την παρακμή του χορού στη σύγχρονη κοινωνία. Οι σημερινοί άντρες και γυναίκες, θρηνούσε, δε σέβονται την πειθαρχία στη χορογραφία. Εκτιμούν περισσότερο τον αυθορμητισμό απ’ την παράδοση, την αυτοέκφραση απ’ την τεχνική. Αληθεύει αυτό; Στις μέρες μας, δεν υπάρχει έλλειψη από παραγωγές με θέμα τον χορό στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση. Για παράδειγμα, εκπομπές όπως το ‘Strictly Come Dancing’ ή το ‘Mad Hot Ballroom’, εξίσου κωμικές και εντυπωσιακές, όπου βλέπουμε τις προσπάθειες ερασιτεχνών και νέων να ακολουθήσουν τα βήματα των δασκάλων τους.

Το ντοκιμαντέρ ‘Dancing Dreams’, σκηνοθετημένο από την Anne Linsel και τον Rainer Hoffmann είναι ένα τέτοιο πείραμα. Επί 10 μήνες, 40 εφήβοι από λύκεια της γερμανικής πόλης Βούπερταλ μαθαίνουν να ερμηνεύουν το ‘Kontakthof’ (Σημείο επαφής), το πιο διάσημο έργο της Pina Bausch που εξερευνά τη φύση των ανθρώπινων συναντήσεων.

Παρόλο που η Pina Bausch, στην οποία απέτισε πρόσφατα φόρο τιμής ο Βιμ Βέντερς, θεωρείται ευρέως ως η πιο σημαντική φιγούρα στο μεταπολεμικό χοροθέατρο, δεν ήταν γνωστή σε όλους τους νεαρούς χορευτές. Ο λόγος που ένας απ’ αυτούς θέλησε να συμμετάσχει, ήταν η ταινία Billy Elliot. Ένα κορίτσι, του οποίου ο παππούς σκοτώθηκε στον πόλεμο της Βοσνίας, προσπαθεί να διοχετεύσει το θυμό στα βήματά της. Οι νεαροί χορευτές είναι όλοι ευγενικοί, αγαπητοί και αφοπλιστικά ειλικρινείς. Ένας παραδέχεται ότι δεν καταλαβαίνει το νόημα των κινήσεων που ερμηνεύει. Άλλοι αντιπαραβάλλουν τη λεπτότητα των χειρονομιών με την επιθετική αρρενωπότητα του χιπ-χοπ, απ’ το οποίο έχουν μόλις απογαλακτιστεί, και παραδέχονται ότι εκπλήσσονται με την τρυφερότητα, με την οποία μαθαίνουν να αγγίζουν τις γυναίκες.

Οι περισσότερες πρόβες καθοδηγούνται από τους χορευτές Jo-Ann Endicott και Benedicte Billet. Η Pina Bausch, η τελευταία συνέντευξη της οποίας –πριν το θάνατό της τον Ιούνιο 2009- συμπεριλαμβάνεται εδώ, ήταν επιτηρήτρια. Στην ταινία ακτινοβολεί με την εκπληκτική της παρουσία. Κάθεται ήρεμη, ένα τσιγάρο στα δάχτυλά της, όχι τόσο μελετώντας τις κινήσεις, αλλά εμπλέκεται με τους νέους μπροστά της. Είναι συμπονετική, τους σέβεται και τους παρακινεί να βρουν τη χρυσή τομή μεταξύ του αυθορμητισμού και της τεχνικής. Το ντοκιμαντέρ μπορεί να είναι μια υποσημείωση στην καριέρα της Pina Bausch, αλλά δεν είναι λιγότερο συναρπαστικό.
Τhe Telegraph

Το περσινό καλοκαίρι σημάδεψε τον κόσμο του χορού. Ο αιφνίδιος και απρόσμενος θάνατος της παγκοσμίου φήμης Γερμανίδας χορογράφου Πίνα Μπάους τον Ιούνιο, σύντομα ακολουθήθηκε από τον θάνατο του Αμερικανού βετεράνου στη χορογραφία Merce Cunningham. Και οι δύο ήταν είδωλα του μοντέρνου χορού και θα μείνουν αναντικατάστατοι.

Κατά το 60ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, η Αν Λινσελ και ο Ραϊνερ Χόφμαν, παρουσίασαν το τελευταίο τους ντοκιμαντέρ ‘Dancing dreams’((TANZTRAEUME, 2009), ένα συγκινητικό και επίκαιρο επιμνημόσυνο κομμάτι για την Πίνα Μπάους.
Ο Διευθυντής προγράμματος Thomas Hailer, ανακοίνωσε πως όλοι στο Φεστιβάλ Βερολίνου ήταν ακόμα συντετριμμένοι με τα θλιβερά νέα του αιφνίδιου θανάτου της Μπάους , ωστόσο ο Hailer τόνισε ότι η Πίνα Μπάους θα ήταν ενθουσιασμένη με αυτή την ταινία διότι το ντοκιμαντέρ της Λίνσελ και του Χόφμαν είναι μια δουλειά εξυψωτική, ένας ύμνος για τη ζωή.

Το 2007, η Πίνα Μπάους αποφάσισε να διασκευάσει το κλασικόχορευτικό της έργο ‘Κοντάκτοφ’- ‘Σημείο επαφής’ του 1978. Επρόκειτο για μια εντατική μελέτη πάνω στην αγάπη, την οικειότητα, τις ανθρώπινες σχέσεις που αφορούν τον φόβο και τον πόθο να πλησιάσουμε ο ένας τον άλλον, αυτή τη φορά με εφήβους ηλικίας 14 χρονών και άνω. Η ταινία ‘ Dancing dreams’ ακολουθεί για ένα χρόνο τις πρόβες των 40 νεαρών εφήβων από το Βούπερταλ, μιας βιομηχανικής πόλης της Γερμανίας, όπου εκεί με αστείρευτη υπομονή, ζεστασιά, αντίληψη, οι διευθύντριες πρόβας Jo Ann Endicott και Benedict Billiet (δύο μακροχρόνιοι συνεργάτες και μέλη του επιτελείου των πρωταγωνιστών του πρωτότυπου έργου) εισήγαγαν αργά τους νέους στο οικείο και περίπλοκο κόσμο της Πίνα Μπάους.

Η Λίνσελ έχει αποκτήσει μια σειρά από ντοκιμαντέρ που αφορούν τη χορογράφο Μπάους μεταξύ αυτών ένα πορτραίτο της ζωής της Πίνα Μπάους (2008), και ένα ντοκιμαντέρ αναφορικά με τη διαμονή της Μπάους και την εταιρία της στην Ινδία, NELKEN IN INDIA (1994).

Όταν η Λίνσελ έμαθε για το νέο εγχείρημα το 2007, βρισκόταν εκεί παρούσα μαζί με τον συμπαραγωγό της και κάμεραμαν Ραϊνερ Χόφμαν, απαθανατίζοντας τη μοναδική διαδικασία. Κινούμενοι μεταξύ των διαδικασιών της θεατρικής πρόβας και της επικοινωνίας με τους νεαρούς ερμηνευτές εκτός στούντιο, η Λίνσελ και ο Χόφμαν μας επιτρέπουν να παραστούμε μάρτυρες της τεράστιας εξέλιξης και ωρίμανσης αυτών των νέων ερασιτεχνών .Πέρα από το να τους βλέπουμε να αγωνίζονται και να πετυχαίνουν την απόδοση των ρόλων τους, παράλληλα δεχόμαστε μια υπέροχη ενόραση των ονείρων, των φόβων, των επιθυμιών, των στοχασμών και των εμπειριών τους.

Είναι αναζωογονητικό να ακούς νέους ανθρώπους να μιλάνε για την Πίνα Μπάους και την πρώτη τους εντύπωση για εκείνη. Μια νεαρή ερμηνεύτρια αναφέρει ότι όλοι ήταν αγχωμένοι όταν η Πίνα Μπάους ανακοίνωσε την πρώτη της επίσκεψη στη πρόβα για να τσεκάρει την πρόοδό τους. Σε μια από τις λίγες αλλά καλά τοποθετημένη εμφάνισή της, η Μπάους μιλάει στους νεαρούς χορευτές και τους ηρεμεί: ‘έμαθα ότι είστε αγχωμένοι- μα την αλήθεια δε δαγκώνω!’
Σε μια παρασκηνιακή συνέντευξη που τράβηξαν η Λίνσελ και ο Χοφμαν λίγο πριν τη πρεμιέρα του κομματιού, η Μπάους λέει ότι εμπιστεύεται αυτούς τους νέους ερμηνευτές? ότι τους αγαπάει και ότι τίποτα στην πραγματικότητα δεν μπορεί να πάει λάθος γιατί όλοι τους έχουν δουλέψει πολύ σκληρά.
Μαζί με διορατικές δηλώσεις των εφήβων που αντικατοπτρίζουν την συνολική εμπειρία και τις φιλίες που έκαναν μεταξύ τους- που διαφορετικά δεν θα είχαν ποτέ γίνει- αυτό το ντοκιμαντέρ επιβεβαιώνει πόσο πολύ η τέχνη και ή ζωή μπορούν να επηρεάσουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Επιπλέον, το ανίδεο κοινό καταλαβαίνει πόση δουλειά χρειάζεται για να αποδοθεί μια κίνηση ή έστω και ένα βλέμμα με απλό και φυσικό τρόπο.
Πριν 10 χρόνια, η «Στενή επαφή» είχε διασκευαστεί ξανά με ηλικίες 65 και άνω- επίσης άπειρους πρωταγωνιστές,-από το Βούπερταλ. Εκείνη την περίοδο, η Γερμανίδα δημιουργός ταινιών Lilo Mangelsdorf ήταν εκεί για να καταγράψει εκείνη τη διαδικασία κερδίζοντας το βραβείο για το ντοκιμαντέρ «Κυρίες και κύριοι άνω των 65» (DAMEN UND HERREN AB 65, 2002).

Και τα δυο φιλμ επιβεβαιώνουν την παγκόσμια έλξη, την σπουδαιότητα και το εύρος της δουλειάς της Πίνα Μπάους- ανεξαρτήτως εάν οι πρωταγωνιστές είναι ηλικιωμένοι ή νέοι, έμπειροι ή άπειροι-, η δουλειά της είχε απήχηση σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Με το θάνατο της Πίνα Μπάους, αυτά τα ντοκιμαντέρ θα γίνουν ακόμη πιο σημαντικά ως αποδεικτικά ντοκουμέντα της δουλειάς της. Ο Wim Wenders αυτή τη περίοδο βρίσκεται στην παραγωγή της ‘Πίνα’, ένα τρισδιάστατο φιλμ για την Μπάους και το χοροθέατρο της που θα βγει καθορισμένη ημερομηνία το 2011.
Tanja Meding, Cinema without borders ( 06/05/2010)

Η χορευτική παράσταση ‘Σημείο επαφής’ (Kontakthof), φέρει την αλάνθαστη υπογραφή της Πίνα Μπάους: ασχολείται με τρόπους ανθρώπινης επαφής, αναμετρήσεις μεταξύ φύλων, και την αναζήτηση της αγάπης και της τρυφερότητας συνοδευμένα με άγχη, πόθους, αμφιβολίες. Πρόκειται για έναν χορό που αφορά συναισθήματα, που θέτει μια μεγάλη πρόκληση ιδίως για νέους ανθρώπους.

Έφηβοι από περισσότερα από 11 σχολεία στο Βούπερταλ έκαναν ένα συναισθηματικό ταξίδι που διήρκεσε ένα χρόνο σχεδόν. Κάθε Σάββατο, 40 μαθητές ηλικίας 14-18 συμμετείχαν στις πρόβες που καθοδηγούνταν από τις χορεύτριες της Μπάους, Jo-Ann Endicott και Benedicte Billiet και υπό την στενή επίβλεψη της ίδιας της Πίνα Μπάους.

Η ταινία των Αν Λινσελ και ο Ραινερ Χοφμαν συνοδεύει τις δοκιμαστικές πρόβες και φτάνει στο αποκορύφωμά της τη νύχτα της μεγάλης πρεμιέρας. Παρακολουθούμε τους νέους να κάνουν τις πρώτες, αδέξιες προσπάθειες να μετατρέψουν τα χορευτικά θέματα σε κίνηση και χορογραφία και να αναπτύξουν τους δικούς τους ατομικούς τρόπους έκφρασης και κίνησης του κορμιού τους. Σύντομα βρίσκονται μπλεγμένοι σε μια διαδικασία που τους οδηγεί στο να βιώσουν μια τεράστια προσωπική ανάπτυξη. Οι φυσικές αναμετρήσεις –άλλοτε ευγενικές και ντροπαλές και άλλοτε επιθετικές- εξαπολύουν αισθήματα μεταξύ των εφήβων που ορισμένοι από αυτούς νιώθουν πάνω στη σκηνή για πρώτη φορά στη ζωή τους.

Επανειλημμένα η Πίνα Μπάους ενεθάρρυνε τους νεαρούς χορευτές ‘να είναι ο εαυτός τους’. Αλλά πίσω από τις κινήσεις αυτών των νέων ανθρώπων, οι φόβοι, τα αισθήματα και οι επιθυμίες τους γίνονται εμφανή. Μέχρι το τέλος αυτής της διαδικασίας καθένας από αυτούς δεν έχει μόνο ωριμάσει αλλά έχει γίνει πιο ανεξάρτητος και πιο σίγουρος για τον εαυτό του, ικανοί πλέον να αντισταθμίσουν την προκατάληψη με τον σκεπτικισμό.
Berlinale International Festival

Αυτό το εξυψωτικό ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη πρόβα 40 Γερμανών εφήβων, κανένας από τους οποίους δεν είχε ασχοληθεί ξανά με τον μοντέρνο χορό της Πίνα Μπάους ‘Σημείο Επαφής’(Kontakthof). Δημιουργημένο σε μια αίθουσα χορού, το κομμάτι αυτό αποτελεί μια ασυμβίβαστη και πολύ σπλαχνική εξερεύνηση της πορείας των σεξουαλικών τελετουργιών και το εκπληκτικό είναι ότι αυτά τα παιδιά το ενστερνίζονται πραγματικά.
Το ‘Dancing dreams’ αιχμαλωτίζει τις τελευταίες εικόνες της χορεύτριας προτού το θάνατό της τον Ιούνιο του 2009. Ένα υπέροχο αφιέρωμα στην πρακτική και στο ήθος ενός από τα μεγαλύτερα είδωλα στη χορογραφία μοντέρνου χορού. Απαραιτήτως οι λάτρεις του χορού δεν πρέπει να χάσουν!
Αrtisokka film festival

Η καινοτόμος του μοντέρνου μπαλέτου Μπάους, πέθανε το 2009 λίγο μετά την ολοκλήρωση της ταινίας καθιστώντας την μια έγκυρη και κατάλληλη μαρτυρία της ιδιοφυίας της μεγάλης χορογράφου καθώς επίσης και ένα επίκαιρο μήνυμα για την τωρινή βρετανική κυβέρνηση έκανε περικοπές στις επιδοτήσεις των δημιουργικών προγραμμάτων στα σχολεία, είναι μια ατυχής απώλεια κινήτρων για αυτή τη γενιά των νέων ανθρώπων.
Cornwall Film Festival

Ηλεκτρισμένο κοινό! Αν και η ταινία λειτουργεί ως η ιδανική ελεγεία για την Μπάους, αφορά επίσης και τους νέους ανθρώπους που αναζητούν δημιουργική ολοκλήρωση…μια διεγερτική εξέταση των πολλών τρόπων με τους οποίους η τέχνη μπορεί να φορτίσει τις καθημερινές μας εμπειρίες.
The Hollywood Reporter

«Για μένα το ‘Dancing dreams’ εμβαθύνει στις μεθόδους της Μπάους και αιχμαλωτίζει το πνεύμα των προσπαθειών της εξιστορώντας περισσότερα από την ταινία του Wim Wenders’s ’Pina’.» Vicky Wilson, Sight & Sound
[[page_break]]
ΠΙΝΑ ΜΠΑΟΥΣ: ΕΝΑ ΒΛΕΜΜΑ ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ, ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΧΙΛΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ….

Η Πίνα Μπάους ήταν μια πανέμορφη γυναίκα, μέχρι το τέλος. Μια μεγάλη βασίλισσα του χοροθεάτρου που μπορούσε να σε καθηλώσει με τα βαθιά, γαλανά της μάτια. Οι χορευτές της την ερωτεύονταν. Όπως και οι θεατές.

«Μου άρεσε να χορεύω γιατί φοβόμουν να μιλήσω. Όταν κινούσα το σώμα μου, μπορούσα να αισθανθώ».», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου η Πίνα Μπάους, ιέρεια του σύγχρονου χορού. Η ίδια πίστευε ότι η δουλειά της γίνεται πιο κατανοητή μέσω της εμπειρίας. «Η αίσθηση της ομορφιάς ή της φρίκης που ζει το κοινό κατά τη διάρκεια της παράστασης είναι σίγουρα πιο αληθινή από οποιαδήποτε περιττή εξήγηση», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Το έργο της Πίνα Μπάους δεν εξηγείται τόσο εύκολα. Έχει χορογραφήσει έργα όπου η σκηνή ήταν σκεπασμένη με χώμα ή με λουλούδια ή με νερό, όπου οι άντρες και οι γυναίκες φλερτάρουν τρυφερά ή πετούν βίαια ο ένας τον άλλον. Το να απλοποιήσει κανείς τον ρόλο που έπαιξε στη εξέλιξη του σύγχρονου χορού ή να αναλύσει την καλλιτεχνική διαδικασία που ακολουθεί, είναι σαν να αρνείται την αμεσότητά του. Kαι μόνο η παρουσία της προδίδει το βάθος και την ένταση της δουλειάς της. «Kάνω έργα για να τα δει ο κόσμος. Όταν αρχίζω να δημιουργώ, δεν έχω σημειώσεις, ούτε κάποια συγκεκριμένη μουσική. Υπάρχουν μονάχα... εμείς και η ζωή... Ψάχνω να βρω αυτό που θέλω να πω μαζί με τους χορευτές μου. Δεν τους λέω τι να κάνουν. Εγώ απλώς τους δίνω ερωτήσεις. Εκείνοι αυτοσχεδιάζουν, τραγουδούν, λένε κάποιο παραμύθι ή απλώς κινούνται. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ψάχνουμε για πολλές εβδομάδες...» εξήγησε η χορογράφος, αναφερόμενη στον τρόπο που δουλεύει.
Το 1972 η Πίνα Μπάους ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση του Θεάτρου του Βούπερταλ. Έμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι τον θάνατο της. «Είμαι κάποια που ποτέ δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια», είχε πει. Το έργο της επηρέασε χορογράφους από όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και ομάδες τόσο διαφορετικές μεταξύ τους: όσο οι «DV8» του Λόιντ Νιούσον από την ομάδα «Cloud Gate» της Ταϊβάν. To 1984 συνεργάστηκε επίσης με τον Φελίνι στην ταινία «Ε la nave va», ενώ απέκτησε ακόμα μεγαλύτερη φήμη όταν υπέγραψε τις χορογραφίες της ταινίας του Πέδρο Αλμοδόβαρ «Μίλα της». Οι παραγωγές της συνδύαζαν τον λόγο, το τραγούδι, τα ακροβατικά, εντυπωσιακές οπτικές εικόνες και μνημειώδη σκηνικά. Πολλές φορές ο χορός έπαιζε μόνο ένα δευτερεύοντα ρόλο. Εμπνεύστηκε από το θέατρο του Μπρεχτ, το πολιτικό καμπαρέ, τα αμερικανικά μιούζικαλ και όλη την «εξπρεσιονιστική» ιστορία της Γερμανίας, ειδικά από τη φιλοσοφία και τις χορογραφίες του Kurt Jooss και της Μαίρης Βίγκμαν. Στην Πίνα Μπάους είχαν απονεμηθεί δεκάδες διακρίσεις με σημαντικότερη το 2007 το βραβείο Κιότο, το οποίο θεωρείται το Νόμπελ των τεχνών καθώς και το Χρυσό Λιοντάρι στην Μπιενάλε της Βενετίας.


«Νομίζω ότι τα έργα μιλούν από μόνα τους», ανέφερε συχνά η Πίνα Μπάους.
«Προσπαθώ πάντα να μιλάω για όλους μας, για όσα αισθανόμαστε, για τις επιθυμίες, τις ελπίδες, τα όνειρα, τους φόβους, για την αγάπη και ναι… για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, πόσο όμορφος είναι ο κάθε ένας από εμάς και πόσο εύθραυστοι είμαστε. Νομίζω ότι όλα αυτά μαζί είναι αυτό που είχα να πω…….».

Η ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΤΗΣ MECHTHILD GRO?MANN ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΝΑ ΜΠΑΟΥΣ: Η ΕΠΙΣΤΗΘΙΑ ΦΙΛΗ ΤΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΦΩΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ.

«Δεν ήταν μια χορεύτρια, ούτε αποκλειστικά ηθοποιός ούτε πραγματικά μια τραγουδίστρια αλλά ήταν η ενσάρκωση της χορογραφικής τέχνης για περισσότερο από 30 χρόνια». - Mechthild Gro?mann-.

Η Mechthild Gro?mann έχοντας παίξει βασικό ρόλο στη ζωή της Μπάους ως ερμηνεύτρια, έμπιστη και φίλη, δίνει ένα συγκινητικό πορτραίτο της δημιουργού του ‘Cafe Muller’ από τη στιγμή που ξανανέβηκε πάνω στη σκηνή στο Παρίσι. Η μαρτυρία της φωτίζει την προσωπικότητα της Πίνα Μπάους και την δημιουργική διαδικασία της χορογραφίας. ‘Πιστεύω ότι ποτέ δεν πέρασα τόσο χρόνο με ένα άτομο όσο με την Πίνα Μπάους, ? και πάντοτε ήμουν δυο βήματα πίσω από εκείνη. Ο άντρας μου μου έλεγε πάντοτε: « καλύτερα δέκα εραστές παρά μια Πίνα Μπάους». Όντως ήταν μια σχέση δυνατή και αμοιβαία όπως αυτή του έρωτα. Αισθανόμουν αστείρευτη αγάπη για εκείνη και πολύ απλά τη θαύμαζα.
Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά το 1975 όταν η Πίνα έψαχνε μια τραγουδίστρια για μια βραδιά που ετοίμαζε πάνω στους Brecht et Kurt Weill. Με είδε στο θέατρο του Βούπερταλ όταν έπαιζα Cabale et amour, de Schiller και ειπε: αυτή θέλω! Μέχρι τότε δεν είχα ακούσει να μιλάνε για εκείνη και εγώ τραγούδαγα μόνο εάν ήμουν πραγματικά υποχρεωμένη. Πήγα λοιπόν στην όπερα, εκεί με περίμεναν δίπλα στην πόρτα εκείνη και ο σύντροφός της ’ Rolf Borzik’ που ήταν ο διακοσμητής. Δεν είχα ξανασυναντήσει ανθρώπους σαν και αυτούς. Πήγαμε σε μια αίθουσα για πρόβες. Έπρεπε να τραγουδήσω ένα τραγούδι του Μπρέχτ. Αισθανόμουν πολύ άβολα. Τραγούδησα με το ζόρι και ήθελα να φύγω. Μα τότε η Πίνα είπε ‘Ωραία…το πάμε πάλι; Αυτό που ήταν θαυμάσιο πάνω της ήταν τα μάτια της. Μπορούσαν να σε κοιτάζουν με τόση υπομονή για ώρες χωρίς να κινούνται. Με αυτό της το βλέμμα έγινα πιο χαλαρή. Αμέσως μετά τη πρώτη βραδιά της παράστασης, με ρώτησε που έμενα και όταν της είπα ότι δεν είχα παρά ένα μικρό δωμάτιο μου πρότεινε να συγκατοικήσω με εκείνη και τον

Ρολφ’. Έμεινα έκπληκτη, δεν το έκανα αμέσως αλλά μετά συγκατοίκησα μαζί τους, στο διαμέρισμα όπου έμενε μέχρι το τέλος. Γιορτάσαμε μαζί τα 36 γενέθλιά της. Ήταν μόνο 8 χρόνια μεγαλύτερη από μένα αλλά είχε μια απίστευτη επιβλητικότητα. Μετά την πρόβα με παρουσίασε στο θίασο της, σε όλους τους χορευτές. Είναι ένα σύμπαν εντελώς διαφορετικό από αυτό του θεάτρου. Εκείνοι αναρωτιόντουσαν τι δουλειά είχα εκεί αφού ήμουν ηθοποιός και δεν ήξερα να χορεύω. Όμως η Πίνα είχε βρει πολύ προικισμένο τον τρόπο κίνησής μου. Παρά το γεγονός ότι ακολουθούσα τις κινήσεις της υπόλοιπης ομάδας, το 1977 μου δόθηκε σόλο στο Barbe bleue, όμως υπήρχε ακόμη και τότε ένα μικρό βήμα που έπρεπε πάντοτε να δείχνω στους άλλους. Συχνά έκανε πρόβες μόνο για μένα όπου βρισκόμουν μόνη μαζί της. Η μέθοδος της δουλειάς της – να ζητάει από τους χορευτές και τους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάζουν- δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο για εμένα. Έμοιαζε σαν να έπαιζα στο θέατρο.

Μια εποχή δούλευα κυριολεκτικά κάθε βράδυ. Όλοι οι διάλογοι στα κείμενα της Πίνα τα έγραφα εγώ εκτός αυτών που δεν ήταν σημειωμένα στο πρόγραμμα. Δεν της άρεσε καθόλου να γυρνάει σπίτι της ή σε οποιοδήποτε διαμέρισμα. Ήτανε πάντα σε κάποιο καφέ. Στο σταθμό, στο Βούπερταλ, το τραπέζι στα δεξιά ήταν κυριολεκτικά το γραφείο της. Ακόμα και στο σπίτι μου κατά τη διάρκεια των 15 ετών δεν είχε έρθει παρά 3 με 4 φορές αν και μέναμε μόνο ένα τέταρτο η μια από την άλλη. Ήταν διαφορετικά όμως όταν υπήρχαν επίσημες προσκλήσεις. Όταν ο θίασος προσκαλούνταν από κάποιο σημαντικό πρόσωπο, εκεί πήγαινε. Η Πίνα δεν αντιδρούσε σε κριτικές, δεν έψαχνε ποτέ την επιτυχία. Απλά συνέχιζε. Το παιχνίδι γι’αυτήν ήταν να παραμείνει μέχρι τέλους. Δεν καταλάβαινε γιατί οι άνθρωποι αντιδρούσαν έτσι. Δεν ήθελε να προκαλεί, δεν έψαχνε για σκάνδαλο, δεν ήθελε να σοκάρει όπως άλλοι σκηνοθέτες δε φλέρταρε με την επιτυχία. Αυτό που την ένοιαζε έως το τέλος ήταν να μην προσβάλει κανέναν.

Οι γονείς της ποτέ δεν παρακολούθησαν ούτε μια παράσταση της αλλά την αγαπούσαν πολύ. Ο πατέρας της ένας γίγαντας και η μητέρα της μικροσκοπική. Γύρω στο 1979 οι γονείς της εγκατέλειψαν το Σόλινγκεν και έχτισαν ένα σπιτάκι σε ένα χωριό 200χλμ από εκεί. Έως τότε είχε όλα της τα αδέρφια τα οποία πέθαναν αργότερα πριν από εκείνη, κάτι που της κόστισε πολύ. Θυμάμαι ακόμη την Πίνα να κάθεται στα γόνατα του πατέρα της. Εκείνος ένας γίγαντας, εκείνη λεπτοκαμωμένη σαν ένα μικρό κοριτσάκι. Του έλεγε: «θυμάσαι τι μου έλεγες, ότι με έψαχνες στο ζωολογικό κήπο στο τμήμα με τους πιθήκους;» και εκείνος της απάνταγε: «μικρή μου μαϊμουδίτσα» ενώ η μητέρα της πηγαινοερχόταν για να ετοιμάσει το δείπνο.

Ο πνευματικός της πατέρας ήταν ό Kurt Jooss, ο γνωστός καθηγητής χορού της σχολής Folkwangschule στο Essen. Πήγε εκεί στην ηλικία των 14 ετών μετά από παρότρυνση ανθρώπων του θεάτρου που σύχναζαν στο μπιστρό του πατέρα της : « Αυτό το παιδί είναι τόσο εύκαμπτο. Πρέπει να κάνει χορό!». Η Πίνα μου είπε μια μέρα: « ο Jooss είναι αυτός που με έμαθε να τρώω με κουτάλι και πιρούνι» –μεταφορικά μιλώντας-.

Η Πίνα γνώριζε τις γυναίκες καλά. Γι’αυτό τους έδινε την ευκαιρία να αποκτήσουν ρόλους πολύ διαφορετικούς καθώς επίσης και τους κύριους ρόλους στην πλειοψηφία των έργων της. Αγαπούσε όλες τις εκφράσεις αισθησιασμού των γυναικών ακόμα και εάν υποδύονταν τις μοιραίες γυναίκες. Η σχέση επιβολής μεταξύ των δύο φύλων ήταν ένα συχνό θέμα για εκείνη. Της άρεσε οι γυναίκες να αποκτούν απειλητικό ύφος.

Ο θάνατος του Rolf Borzik ήταν μια τραγωδία για εκείνη. Πέθανε το 1980. Οι δυο τους αποτελούσαν ένα πολύ ισορροπημένο ζευγάρι σε όλους τους τομείς. Εκείνος δεν έστηνε μόνο μεγαλειώδη σκηνικά αλλά φορτωνόταν και ότι εκείνη σιχαινόταν να κάνει. Συγκεκριμένα πράγματα όπως οι κινήσεις, ο χορός προέρχονταν από εκείνη. Όμως η διακόσμηση, τα κοστούμια, ο χώρος προέρχονταν από εκείνον. Διαμόρφωνε την αισθητική της. Όταν εκείνος πέθανε ήταν σχεδόν 35 και εκείνη 40. Ήταν παρών μέχρι το τέλος του.

Η Πίνα είχε τη δύναμη και τη διάρκεια να διευθύνει ένα θίασο για ολόκληρα χρόνια παρά την λεπτεπίλεπτη φυσική της εμφάνιση. Δεν μπορούσε να ζήσει σαν τις υπόλοιπες γυναίκες. Η Πίνα να ξεκουράζεται στην ακτή μιας λίμνης…. αδύνατον! Μια φορά κατά τη διάρκεια διακοπών μας μετά από δύο εβδομάδες δεν άντεχα άλλο. Κάθε μέρα κινούμασταν ασταμάτητα και το βράδυ σκεφτότανε τι άλλο θα μπορούσε να είχε δει… Κάπως έτσι ήταν οι διακοπές της Πίνα. Η χειρότερη της μέρα ήταν η 24η Δεκεμβρίου όπου δεν μπορούσε να ζητήσει από κανέναν να πάει για πρόβα.

Πρέπει να πούμε ότι ορισμένες φορές υπήρχε ένταση ανάμεσα στο θίασο. Δεν τους προσλάμβανε όλους συλλογικά. Οι χορευτές δεν αποφάσιζαν για το ρόλο τους παρά μόνο η Πίνα. Έδινε πάντοτε βάση σε ότι αφορούσε προσωπικά τον καθένα, κάτι που δε συνηθίζεται στο θέατρο.

Και βέβαια υπήρχαν συγκρούσεις μεταξύ μας. Άλλωστε ήταν απαραίτητο σε ένα ‘γάμο’ 34 χρόνων. Μα ποτέ δεν σκέφτηκα να αποσυρθώ και ποτέ εκείνη δεν είπε «φτάνει πια»! Αν και τις τελευταίες χρονιές έκανα και άλλα πράγματα, η Πίνα ήταν πάντοτε η προτεραιότητά μου. Συνέχιζα να συμμετέχω σε καινούργια έργα και σε διασκευές παλιών.

Όταν απέκτησα παιδί το 1991 δεν είχα όρεξη να δουλεύω τόσο πολύ. Όταν έφυγα, ήταν δύσκολο να το αποδεχτεί, όμως δεν άλλαξε τίποτα στη σχέση μας. Όταν πριν λίγους μήνες επέστρεψα, όλα ήταν όπως πρώτα.

Γνωρίζουμε ότι η Πίνα δεν έβαζε ποτέ τίτλους στα καινούργια της έργα. Πάντοτε ήταν ‘ένα έργο της Πίνα Μπάους’ ή ‘κάτι της Πίνα Μπάους’. Και πάντοτε ξαφνιαζόμουν που κανένας δεν καταλάβαινε αυτό που η Πίνα ήθελε να πει: ότι κάθε κομμάτι ήταν και κάτι το διαφορετικό από εκείνη, ένα κομμάτι του εαυτού της.

Η Πίνα δεν ήθελε ποτέ της να κάνει παιδιά σε αντίθεση με εμένα. Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Ρολφ, ερωτεύτηκε τρελά και έμεινε έγκυος. Η εμπειρία του πένθους αναμφίβολα αφύπνισε την επιθυμία της να δημιουργήσει μια ζωή.
Υπάρχει κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό αλλά μπορεί κανείς να το δει μέσα από τα έργα της. Ότι η Πίνα είχε πολύ χιούμορ. Όταν βγαίναμε τα βράδια στη Νέα Υόρκη για παράδειγμα αγαπούσε τις εκκεντρικότητες. Μπορούσε να γελάει ασταμάτητα. Την είδα να χορεύει πάνω στα τραπέζια. Η Πίνα αγαπούσε τη ζωή. Την εποχή που δεν υπήρχε ακόμα πολύ κόσμος γύρω της.

Η τελευταία φορά που έπαιξα για εκείνη ήταν τον Μάιο του 2009, σε μια βραδιά αφιερωμένη στους Brecht et Kurt Weill, όπως ακριβώς στη πρώτη μας βραδιά στο Βούπερταλ. Σοκαρίστηκα, δεν είχε μείνει παρά μόνο η σκιά της. Υπερβολικά αδυνατισμένη ήταν πολύ αδύναμη για να πάει να χαιρετίσει τη στιγμή των χειροκροτημάτων. Παρ’όλα αυτά ήταν στο γραφείο το επόμενο πρωί έως τις 9 μ.μ. και μετά στις πρόβες. Όλοι είχαμε παρατηρήσει την εξάντλησή της μα κανένας δεν είχε πει τίποτα. Το τρίτο βράδυ στις 2 Μαΐου, περνούσε ακόμα από το βεστιάριο μετά την παράσταση και έβαζε πάντοτε την τσάντα και το παλτό της μαζί με τα δικά μου πράγματα. Όταν τα άφησε και τα δυο μαζί της είπα: «τι κάνεις πουλάκι μου;». Σταμάτησε και κλαίγοντας σήκωσε τα μάτια της και μου είπε: «δεν είναι μια πολύ καλή περίοδος Mechthild». Επέστρεψα στο Αμβούργο κλαίγοντας και είπα στον άντρα μου και στην κόρη μου: «ίσως δεν θα ξαναδώ ποτέ πια την Πίνα». Ίσως μου ήταν αδιανόητο να σκεφτώ ότι πέθαινε. Η Πίνα για μένα είναι αθάνατη’!
[[page_break]]
Η ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΠΙΝΑ ΜΠΑΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΑΦΥΠΝΙΖΕΙ…..

‘Μεγάλος καλλιτέχνης, σοφά λόγια……’

Αχ, αυτό το χαμόγελό της! Εκτοξεύονταν οι ερωτήσεις. Αυτή της άρπαζε με τα μάτια της, με τα αφτιά της, της έριχνε μέσα της και ύστερα από μερικά δευτερόλεπτα γεννιόνταν οι απαντήσεις. Πρώτη φορά συνάντησα άνθρωπο να καταπίνει τις ερωτήσεις, να τις αφήνει να κάνουν μια βόλτα μέσα του και μετά να απαντάει. Πίνα Μπάους. Ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα... Ή η πραγματικότητα μεταμορφωμένη σε μια θεία εικόνα, σε ένα υπέροχο πρόσωπο, σε μια σιγανή φωνή γεμάτη νόημα. Ήθελα πάντα να τη δω έστω και για λίγο από κοντά. Ούτε που το φανταζόμουν ότι θα μπορούσα κάποτε να την έχω μια ώρα περίπου απέναντί μου να καπνίζει το ένα τσιγάρο πίσω από το άλλο. Να χαμογελάει ακούγοντας τις απορίες μου, τις αφέλειές μου! Ήταν η πρώτη φορά που λίγο προτού πάω να συναντήσω έναν συνομιλητή μου ένιωθα μια παιδική αγωνία... Πόσο ψηλή θα ήταν; Τι θα σκεφτόταν μόλις θα με έβλεπε; Θα αρνιόταν να απαντήσει σε κάποιες από τις ερωτήσεις μου; Μήπως έπληττε μαζί μου; Μου άρεσαν τόσο πολύ όλα τα έργα της που είχα δει ως τώρα. Τα έβρισκα τόσο ιδιοφυή. Ίσως το έργο ενός καλλιτέχνη να είναι ο καθρέφτης του. Ίσως όμως και να μην είναι έτσι. Στην περίπτωση της Πίνα Μπάους ο καλλιτέχνης και το έργο ταυτίζονται. Μια εκκωφαντική σιωπή γεμίζει κάθε φράση της. Ο Κωστής που τη βιντεοσκοπεί νιώθει αμήχανα. Τον πιάνω με την άκρη του ματιού μου. Η Πίνα Μπάους είναι μια μοναδική περίπτωση που για 30 χρόνια διεκδικεί και κατέχει μια θέση _ ίσως την πρώτη _ στον χώρο της πρωτοπορίας στην τέχνη. Αυτή είναι η Πίνα Μπάους. Ο Νικηφόρος μετά το τέλος της συνέντευξης τη βάζει σε μια γωνιά του δωματίου για να τη φωτογραφίσει. Σκέφτομαι καθώς τη βλέπω να ποζάρει ότι αυτό είναι πρωτοπορία στην τέχνη: ότι μπορεί δηλαδή να ισορροπεί σε μία γωνία! Τα χέρια της αγγίζουν τα δικά μου. Σκύβω και της τα φιλώ... Προσκυνώ τις επιθυμίες μιας ζωής. Η Πίνα Μπάους μάς μεγάλωσε μαθαίνοντάς μας ότι ο κανόνας είναι η ανατροπή και η εξαίρεση, η συνέχιση μιας ζωής σαν αυτή που ζήσανε χιλιάδες άλλοι πριν από εμάς. Η Πίνα Μπάους χάρη στην Αλίνα Κρίτα βρίσκεται αυτές τις ημέρες ανάμεσά μας και ο αέρας στην πόλη των Αθηνών παίρνει μια αξία, ένα ειδικό βάρος... !

¬ -Χαίρομαι που σας βλέπω ξανά στην Ελλάδα... Αλήθεια, εσείς πώς νιώθετε;
-Π.Μπ: «Είμαι πάρα πολύ ευτυχισμένη που είμαι στην Ελλάδα...».
¬ -Τι σημαίνει για εσάς η Ελλάδα;
-Π.Μπ: «Σημαίνει πολλά αλλά από πολλές και διαφορετικές πλευρές. Ο πολιτισμός αυτής της χώρας, το παρελθόν της... Είναι και οι φίλοι που έχω εδώ και συναντώ κάθε φορά και με τους οποίους δουλεύω. Τι να πω, είναι τόσα πολλά πράγματα για μένα η Ελλάδα... Ακόμη και οι ποιητές ¬ ακόμη και αυτοί που δεν ζουν πια ¬ που συνεχίζουν να ζουν ανάμεσά σας, πάνω από τα κεφάλια σας, βοηθούν να ειπωθούν και να κατανοηθούν πράγματα που είναι αδύνατον να μιλήσει κάποιος για αυτά με ευκολία. Πιστεύω ότι αν δεν υπήρχαν οι ποιητές ίσως να ζούσαμε ακόμη μέσα σε ένα σκοτάδι. Οι ποιητές βρίσκουν τον τρόπο πάντα να φωτίζουν το σκοτάδι. Αυτό δεν σημαίνει ότι το άγνωστο γίνεται γνωστό... Απλώς μέσω των ποιητών μιλάμε για το άγνωστο και αυτό είναι φως».
¬- Αυτή είναι η σημασία των ποιητών: καταφέρνουν να πουν ότι δεν μπορούμε να πούμε όλοι εμείς οι κοινοί θνητοί...
- Π. Μπ:«Οι ποιητές έχουν μια ιδιαίτερη ικανότητα στη γλώσσα, να λένε πράγματα τα οποία εμείς δεν μπορούμε να πούμε. Εμείς μπορεί να πούμε βλέποντας κάτι: "Αααα, αυτό είναι πολύ ωραίο!". Αυτοί βρίσκουν έναν διαφορετικό τρόπο για να πουν αυτό που εμείς λέμε με έναν τόσο κοινό τρόπο. Στα ποιήματά τους η γλώσσα ανθίζει, το λεξιλόγιο, αν και ίδιο με αυτό που χρησιμοποιούμε και εμείς, είναι πιο πλούσιο. Αυτό το ίδιο λεξιλόγιο είναι ένα διαφορετικό λεξιλόγιο όταν το χρησιμοποιούν οι ποιητές».
¬ -Η προσπάθεια που κάνουμε για να μας κατανοήσει ο απέναντι ¬ η διάθεση που επιδεικνύουμε ¬ βοηθάει στην κατανόηση;
- Π.Μπ: «Ναι, πολύ, γιατί υπάρχουν τόσο πολλά και διαφορετικά επίπεδα προσέγγισης που αναπτύσσουμε όταν πραγματικά κάνουμε προσπάθεια να επικοινωνήσουμε. Η διάθεση και η προσπάθεια είναι ο οδηγός της ποιότητας... Γιατί η ποιότητα είναι η δημιουργία πολλών επιπέδων ανάγνωσης του ίδιου θέματος. Όλοι οι άνθρωποι θέλουν να είναι κατανοητοί στους γύρω. Ίσως αυτό να είναι η απόλυτη ευτυχία: να μας καταλάβουν οι διπλανοί μας. Το αποτέλεσμα πάντως ¬ θα συμφωνήσω μαζί σας ¬ έχει να κάνει ¬ εξαρτάται δηλαδή ¬ από το πόσο εμείς θέλουμε να προσπαθήσουμε να γίνουμε κατανοητοί στους γύρω. Προς αυτή την κατεύθυνση βοηθούν πολύ και τα συναισθήματά μας».
¬ Μέσω των συναισθημάτων επικοινωνούν πιο εύκολα οι άνθρωποι;
-Π.Μπ: «Τι μπορώ να ξέρω γι' αυτό; Το συναίσθημα ως ενέργεια είναι ο πιο γρήγορος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό μόνο μπορώ να πω».
¬- Τελικώς αυτό που κάνετε ως σήμερα είναι αυτό που επιθυμούσατε να κάνετε στη ζωή σας;
- Π.Μπ: «Δεν ξέρω... Το μόνο που ξέρω είναι ότι για μένα κάθε φορά που κάνω κάτι είναι σαν πρώτη φορά. Όταν αρχίζω να δουλεύω κάτι καινούργιο είναι σαν να αρχίζω από την αρχή, είναι σαν να κάνω ένα νέο ξεκίνημα, είναι και πάλι ένα ταξίδι στην άγνοια. Ποτέ δεν ένιωσα ότι κάπου φτάνω. Το συναίσθημα που έχω δουλεύοντας είναι το συναίσθημα της πρώτης φοράς. Επίσης έχω νιώσει μέσα από τη δουλειά μου τη χαρά τού να συναντάς ανθρώπους και να μαθαίνεις πράγματα. Είναι αυτή η χαρά που έχεις σε κάθε σου ξεκίνημα και σε κάθε σου γνωριμία».
¬ -Πάντως αυτό το αίσθημα της αιώνιας αρχής είναι ένας καλός τρόπος να γυρίζει κάποιος την πλάτη στο τέλος και στον θάνατο...
- Π.Μπ: «Στην πραγματικότητα ναι. Ίσως μάλιστα ο καλύτερος τρόπος».
¬ -Αλήθεια, γιατί να υπάρχει τέλος;
- Π.Μπ: «Δεν ξέρω... Ίσως να μην είμαι ο καταλληλότερος άνθρωπος να μιλήσω γι' αυτό. Γιατί εγώ ποτέ δεν βλέπω κάποιο τέλος σε οτιδήποτε και αν κάνω. Δεν είμαι άνθρωπος που βλέπω το τέλος. Αλήθεια, πώς να είναι το τέλος; Ίσως επειδή βρίσκομαι συνεχώς σε εγρήγορση και κάνω πολλά πράγματα να μην το δω ποτέ. Το τέλος φοβάμαι ότι δεν θα το δω ποτέ, θα με βρει μόνο του, είμαι σίγουρη...».
¬- Οι φόβοι μας είναι οι οδηγοί της ζωής μας;
-Π.Μπ: «Κάποιες φορές ίσως είναι ο φόβος οδηγός μας. Κάποιες άλλες όμως είναι και η χαρά, που για μένα προσωπικά είναι πολύ πιο δυνατό συναίσθημα από τον φόβο. Γεγονός είναι ότι όποιος και να είναι ο οδηγός στη ζωή ουσιαστικά ποτέ δεν βρίσκεις αυτό που ακριβώς αναζητείς. Γι' αυτό και προχωράς και ψάχνεις συνεχώς και αναζητείς όλο και περισσότερα πράγματα αλλά ποτέ δεν φτάνεις, ποτέ δεν κατακτάς την αναζήτησή σου. Αυτό είναι το διαρκές ενδιαφέρον της ζωής».
¬ -Αν κατάλαβα καλά, το συνεχές ψάξιμο είναι η ουσία της ζωής;
-Π.Μπ: «Δεν ξέρω γενικώς για όλους ποια είναι η ουσία της ζωής. Εγώ μιλάω μόνο για τον εαυτό μου».
¬- Για εσάς ποια είναι η ουσία της ζωής;
- Π.Μπ:«Δεν ξέρω ποια είναι η ουσία της ζωής. Αυτό που ξέρω είναι ότι απολαμβάνω την κάθε στιγμή της ζωής, ζω το παρόν και κάποιες φορές είναι πραγματικά υπέροχο ακόμη και όταν το συνειδητοποιείς αυτό που έζησες εκ των υστέρων. Για να μην πω ότι αυτή η εκ των υστέρων συνειδητοποίηση είναι και ο πιο ασφαλής τρόπος για να μη χάνεις τη ζωή σου. Συχνά όταν τη στιγμή που ζεις τη σκέφτεσαι και την αναλύεις ενώ τη ζεις, τη χάνεις. Προσπαθώντας να την αναλύσεις, η στιγμή έχει ήδη φύγει. Εγώ μια ζωή ψάχνω για κάτι, αλλά δεν ξέρω τι είναι αυτό το κάτι. Είναι όμως πάντα εκεί, το βλέπω αλλά ποτέ δεν το πλησιάζω τόσο κοντά που να διακρίνω τι είναι αυτό το κάτι που με τραβάει προς το μέρος του. Ίσως αυτή η αδυναμία μου να αποκαλύψω αυτό το κάτι να είναι και η πηγή της συνεχιζόμενης επιθυμίας μου. Η ουσία της ζωής είναι να συνεχίσει κάποιος να επιθυμεί».
¬- Θα αποφασίζατε ένα ταξίδι στο Νησί των Επιθυμιών με την πιθανότητα της μη επιστροφής από τις επιθυμίες σας;
-Π.Μπ: «Ίσως όχι. Άλλωστε το χαρακτηριστικό των επιθυμιών είναι η αδυναμία να τις εκπληρώσεις. Αν εκπληρωθεί μια επιθυμία παύει να είναι επιθυμία. Νομίζω ότι συμφωνείτε και εσείς με αυτό που λέω».
¬- Οι επιθυμίες είναι γεννήματα της φαντασίας ή η πραγματικότητα η ίδια δημιουργεί τις επιθυμίες;
-Π.Μπ: «Δεν ξέρω τι με κάνει να επιθυμώ αυτό και όχι εκείνο... Ξέρω όμως ότι προσωπικώς αγαπώ την ανάμειξη της φαντασίας με την πραγματικότητα. Θέλω να ζω μια φυσιολογική ζωή. Θέλω να βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπους. Δεν θα ήθελα να βρίσκομαι σε έναν κόσμο που κυριαρχεί η μία πλευρά. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου στη μέση των επιθυμιών μου. Μου αρέσει συχνά και η άρνηση των επιθυμιών μου. Αυτό με κάνει να νιώθω πιο ανθρώπινα. Γινόμαστε όλοι περισσότερο άνθρωποι όταν νιώθουμε ηττημένοι. Οι νικητές χάνουν την ανθρωπιά τους. Η ήττα είναι η βάση της πραγματικότητας, της αλήθειας».
¬- Είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι αυτός της πραγματικότητας και αυτός της φαντασίας;
- Π.Μπ: «Ίσως η φαντασία και η πραγματικότητα μαζί να είναι ένας κόσμος... Ο κόσμος μας».
¬- Υπάρχουν άνθρωποι χωρίς φαντασία;
- Π.Μπ: «Όχι, δεν νομίζω. Ίσως κάποιοι άνθρωποι δεν προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους. Ίσως δεν έχουν αυτή τη δύναμη στη ζωή τους. Ίσως να θέλει δύναμη να βάλεις τη φαντασία στη ζωή σου».
¬ -Πώς καταλήξατε να επιλέξετε τον χορό για να εκφραστείτε; Γιατί δεν γίνατε ζωγράφος ή συγγραφέας;
-Π.Μπ: «Νομίζω, για μένα προσωπικά, το τι τελικώς κάνεις καθορίζεται από το τι ήθελες πάντα. Εγώ ήθελα από παιδί να κινούμαι. Πάντα μου άρεσε η κίνηση. Να εκφράζομαι δηλαδή με το σώμα μου στον χώρο και στον χρόνο. Είναι πολλά πράγματα που συμπεριλαμβάνονται στον χορό. Το σώμα, ο χώρος, ο χρόνος, η μουσική, τα πάντα... Μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους όλα αυτά αλλά δεν μπορούν να αποσπαστούν στον χορό το ένα από το άλλο. Στον χορό υπάρχει και κάτι επιπλέον. Χορεύεις και με άλλους ανθρώπους και σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορείς να κάνεις τίποτε χωρίς τους άλλους. Στη ζωγραφική όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Στη ζωγραφική κάνεις κάτι μόνος σου, κάνεις τη δουλειά σου μόνος. Εγώ δεν μπορώ να λειτουργήσω μόνη μου. Εγώ για να νιώσω μόνη μου πρέπει να είμαι ανάμεσα σε άλλους... αυτός είναι ο μόνος τρόπος να είμαι μόνη μου και να εκφράζομαι. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να βρίσκω τον δρόμο μου. Ψάχνω για κάτι που είναι δύσκολο να βρω αλλά οι άλλοι με βοηθούν σαν παρουσίες να ψάχνω. Εγώ σε ένα έρημο νησί θα πέθαινα από αδυναμία να βρω τον δρόμο μου. Οι άλλοι γύρω είναι σαν ένα ποτάμι που με παρασύρει και εγώ μέσα σε αυτή την κατάσταση βρίσκω τον εαυτό μου, τον δρόμο μου».
¬- Υπήρξε μία στιγμή ανακάλυψης; Υπήρξε μία στιγμή που είπατε ότι ο χορός είναι το μέσο που θα χρησιμοποιήσω για να επικοινωνήσω;
-Π.Μπ: «Κοιτάξτε, πάντα ήθελα να γίνω χορεύτρια. Αλλά όταν έκανα την πρώτη μου χορογραφία διαπίστωσα ότι αυτό ήταν που ήθελα να κάνω. Απλώς συνέβη και ένιωσα ότι μέσα από τον χορό και τη χορογραφία μπορούσα να είμαι ο εαυτός μου. Δεν σας κρύβω ότι μερικές φορές ήθελα πολύ να χορέψω τις χορογραφίες μου η ίδια, αλλά πάντα βρίσκονταν κάποιοι χορευτές που μου έλεγαν: "Θέλω τόσο πολύ να χορέψω αυτή τη χορογραφία...". Τελικώς στην εκδήλωση και μόνο αυτής της επιθυμίας τους υποχωρούσα και έτσι ποτέ δεν κατάφερα να χορέψω η ίδια μια χορογραφία μου. Απλώς συνέβη λοιπόν να γίνω χορογράφος. Δεν ήταν μια στιγμή επιλογής. Με βρήκε αυτό το κακό και εγώ υποτάχτηκα στη μοίρα μου».
¬ -Γεννηθήκατε με αυτή την προδιάθεση στον χορό ή το περιβάλλον σάς άνοιξε την πόρτα;
- Π.Μπ: «Δεν ξέρω αν γεννήθηκα με αυτή την προδιάθεση. Το σίγουρο είναι ότι δεν μεγάλωσα σε περιβάλλον χορευτών. Θέλω να πω ότι δεν είχα επιρροές από το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα. Απλώς, ο χορός ήταν καθαρά μία δική μου ανάγκη έκφρασης».
¬- Σαν παιδί πώς ήσασταν;
-Π.Μπ: «Σαν άτομο ήμουν πολύ ντροπαλή και ο χορός ήταν το μόνο μέσο για να εκφράσω τα συναισθήματα και ό,τι άλλο ένιωθα. Αυτό ήταν το μόνο λεξιλόγιό μου: ο χορός».
¬ -Αναρωτιέμαι, τελικώς γεννιόμαστε με αυτό που πρόκειται να κάνουμε στη ζωή μας; Αν γεννιόμαστε, γεννιόμαστε όλοι με κάποια προδιάθεση για κάτι; Και αν δεν γεννιόμαστε όλοι με αυτή την προδιάθεση, μήπως αυτό είναι μια θεϊκή αδικία;
-Π.Μπ: «Όχι, δεν είναι θεϊκή αδικία. Νομίζω ότι όλοι γεννιόμαστε με κάποιες δυνατότητες. Αν βρεθούν το ερέθισμα και η πρόκληση, τότε εκφράζουμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε μέσω των δυνατοτήτων μας. Είναι εν πολλοίς και θέμα τύχης. Είναι πολύ πιο σύνθετο όμως να μην ανακαλύπτουμε τις δυνατότητές μας και να ζούμε μια ζωή χωρίς αυτές. Γι' αυτό και βλέπετε γύρω μας χιλιάδες ανθρώπους με ειδικές ανάγκες... Το να μην ανακαλύπτεις τις κρυμμένες σου δυνατότητες είναι μια μορφή αναπηρίας. Χρειάζονται πολλά στοιχεία για να σταθείς στο ύψος των δυνατοτήτων σου. Μεγάλο ρόλο παίζει και η μάθηση. Αλλά ειδικά ως προς αυτό, υπάρχουν αρκετά εμπόδια. Αν δεν διδαχθείς χορό, τότε είναι πιθανό να μην ανακαλύψεις αν μπορείς να γίνεις χορευτής ή χορεύτρια. Είναι συνδυασμός λοιπόν πολλών πραγμάτων να βρεις και να ζήσεις με τις δυνατότητες που έχεις όταν γεννιέσαι».
¬- Όταν πάτε να περάσετε το όραμά σας μέσα από τα σώματα των χορευτών, ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντάτε; Υπάρχουν σώματα που αντιστέκονται στο δικό σας όραμα;
-Π.Μπ: «Όταν αρχίζω μια νέα δουλειά, ποτέ δεν ξέρω τι ακριβώς πρόκειται να κάνω. Εμπνέομαι από τη ζωή και τον χορό ταυτοχρόνως. Ξέρω σχεδόν πάντα ότι δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου. Οι χορευτές εξάλλου δεν είναι πάντα οι ίδιοι. Ο καθένας έχει διαφορετική προσωπικότητα, άλλη ποιότητα στην κίνησή του. Έχω πολλές ιδέες αλλά στην ουσία δεν έχω καμία ιδέα. Είναι δύσκολο από μόνο του να πραγματοποιηθεί αυτό που ψάχνεις. Πριν από χρόνια βέβαια ήταν πολύ πιο δύσκολο να δουλέψεις με αυτόν τον τρόπο. Οι χορευτές είχαν μάθει να έχουν κατά νου όμορφες ιστορίες και απλώς να προσπαθούν να τις εκτελούν. Τώρα όμως μέσα από πολλές παραστάσεις μου έμαθαν τι να κάνουν για να ανοίγουν τον εαυτό τους, να εκφράζονται και αυτοί μέσα από τη χορογραφία. Σήμερα οι χορευτές ανακαλύπτουν νέους τρόπους στη δουλειά».
¬- Πόσο σας επηρεάζει ένας χορευτής τη στιγμή που εσείς προσπαθείτε να τον επηρεάσετε;
-Π.Μπ: «Όχι πολύ. Δεν επηρεάζει τις ιδέες μου, απλώς τις εμπλουτίζει. Δεν νομίζω ότι ξεφεύγω από αυτό που έχω στον νου μου».
¬- Θα με διευκόλυνε να σας κατανοήσω αν μου περιγράφατε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείτε μια χορογραφία βήμα βήμα... Σας δυσκολεύω;
- Π.Μπ: «Καθόλου. Απλώς δεν είναι τόσο απλό και σαφές. Όταν αρχίζω να σκέφτομαι ότι θα φτιάξω μια χορογραφία δεν κρατώ ποτέ σημειώσεις. Αποφεύγω να κάνω πρόγραμμα. Υπάρχω εγώ, οι χορευτές μου και η ζωή. Αρχίζω να θέτω στους χορευτές μου ερωτήσεις. Για τα συναισθήματα, τις εικόνες, τις σκέψεις. Από εκεί αρχίζει η αναζήτηση. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και οι χορευτές. Για κάθε ερώτημά μου η απάντηση δεν είναι φυσικά γραπτή. Σηκώνονται, κάνουν φιγούρες, χορεύουν, τραγουδούν και εκφράζονται μόνο με κινήσεις, δίχως λόγια και δίχως γραπτά. Ακολουθεί η αναζήτηση του υλικού. Διαμορφώνουμε μια χορογραφία ¬ πάντα σύγχρονη ¬, δουλεύουμε μαζί και προτείνουμε τι άλλο θα πρέπει να περιέχεται μέσα στη χορογραφία. Ακολουθεί ο συνδυασμός και η κατανομή των αισθημάτων και των κινήσεων. Στο μόνο για το οποίο αποφασίζω μόνη μου είναι η μουσική. Και αυτό δεν το κάνω στην αρχή αλλά κάπου στη μέση. Πρέπει να καταλάβετε ότι αναζητούμε την πεμπτουσία της έκφρασης, γι' αυτό και βάζουμε αρκετά αργά τη μουσική η οποία έρχεται για να ενώσει τα θέματα. Βλέπω τον εαυτό μου ως κοινό και ως θεατή που συναποφασίζει όταν χορογραφώ. Αφού παρουσιάσω τη δουλειά μου μετά αποφεύγω να μπω στη διαδικασία να ερμηνεύσω το αποτέλεσμα. Άλλωστε ο χορός είναι ο μοναδικός τρόπος για να εκφραστώ όπως σας είπα. Είναι το προσωπικό μου λεξιλόγιο και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν οι χορευτές μου. Άρα όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα είμαι εγώ...».
¬- Τι σημαίνουν τα λάθη για εσάς; Το λάθος είναι γνώση;
-Π.Μπ: «Εγώ τα περισσότερα λάθη που κάνω οφείλονται κυρίως στο ότι δεν ακολουθώ πάντα αυτό που οραματίζομαι. Θέλω να είμαι αληθινή και κοντά στα πιστεύω μου στη ζωή, αλλά πολλές φορές από μια έμφυτη ευγένεια αναγκάζομαι και κάνω υποχωρήσεις για να μη στενοχωρήσω κάποιον που δουλεύω μαζί του. Εγώ δεν κάνω λάθη μη γνωρίζοντας το σωστό. Όλες τις φορές συνειδητοποιώ τα λάθη μου προτού τα κάνω. Ξέρω τα λάθη μου όταν τα κάνω. Είναι επώδυνο να διαπιστώνεις το λάθος προτού το κάνεις. Αλλά καμιά φορά χρειάζεται να κάνεις και συμβιβασμούς. Είμαι άνθρωπος ευγενής. Δεν είναι εύκολο να πατάς πάνω σε ψυχές ανθρώπων για να κάνεις το σωστό. Ποιότητα για μένα είναι σεβασμός στις αδυναμίες των άλλων. Αλίμονο αν στην προσπάθεια να είμαστε αλάνθαστοι γινόμασταν ανελέητοι. Γι' αυτό και η γνώση ενός λάθους δεν θα με κάνει ποτέ να μην το επαναλάβω. Φυσικά τα λάθη βοηθούν και να μαθαίνεις και να βρίσκεις και λύσεις σε ό,τι αφορά τη δουλειά σου... αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι ζητούμενο. Κανένας δεν κάνει λάθη για να ανακαλύψει κάτι στη δουλειά του».
¬ -Η τέχνη είναι ένας τρόπος να κερδίσει ο άνθρωπος τον χρόνο; Βέβαια, θα μου πείτε, έτσι κι αλλιώς ηττημένοι είμαστε...
-Π.Μπ: «Ίσως σε κάποια διάσταση να βοηθάει η τέχνη να κερδίσουμε τον χρόνο. Αν σκεφτούμε τελικώς τι είναι αυτό που μένει και ποια είναι τα απομεινάρια του παρελθόντος θα διαπιστώσουμε ότι κυρίως αυτό που μένει είναι η τέχνη. Εξαρτάται βέβαια από ποια οπτική βλέπουμε την έννοια του χρόνου. Μια άλλη οπτική είναι ότι η ζωή μας κάποια στιγμή αρχίζει και κάποια στιγμή τελειώνει. Ακόμη και οι παραστάσεις που κάνουμε πεθαίνουν όταν κλείνει η αυλαία και από ένα σημείο και μετά τα έργα ξεχνιούνται. Αυτή είναι όντως μια άλλη οπτική. Η διαφορετική οπτική οδηγεί και σε έναν άλλον ορισμό του χρόνου».
¬- Γερνάει ένα σώμα;
-Π.Μπ: «Όπως άλλωστε γερνάει και ένα δέντρο. Αλλά είναι τόσο όμορφο ένα γηρασμένο σώμα όσο και συναρπαστικό. Όπως το δέντρο σε όλες του τις φάσεις έχει μια διαφορετική ομορφιά το ίδιο ισχύει και με το σώμα. Δεν είναι ποτέ άσχημο ένα σώμα. Είναι απόλυτα φυσικό και φυσιολογικό να γερνάει, όπως το να είναι κάποιος χοντρός ή πολύ αδύνατος. Κάθε σώμα είναι γοητευτικό όταν κινείται ελεύθερα. Όταν κινείται και λέει αυτό που θέλει να πει».
¬- Τι είναι αυτό που χάνει ένας άνθρωπος όταν εγκαταλείπει για πάντα την παιδική ηλικία του; Και τι κερδίζει ο άνθρωπος με την ενηλικίωση;
-Π.Μπ: «Δεν ξέρω τι χάνει ένας άνθρωπος μεγαλώνοντας. Νομίζω ότι χάνει πολλά και κερδίζει εξίσου πολλά. Αλλά είναι τόσο πολλά για να αρχίσω να τα απαριθμώ. Το πώς χρησιμοποιείς τη φωνή, το σώμα σου, τη σκέψη σου. Όλα αλλάζουν... Υπάρχει μια αθωότητα πολύ σημαντική όταν είσαι παιδί που κάποιοι άνθρωποι φροντίζουν να μην τη χάσουν όταν μεγαλώνουν. Όπως και μια άλλη αίσθηση ελευθερίας... Ως παιδιά οι φόβοι μάς οδηγούν στην ελευθερία. Ως μεγάλους οι φόβοι μάς σκλαβώνουν. Ένα παιδί καβαλάει τους φόβους του, τους κάνει άλογο και τρέχει πάνω σε αυτούς. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για μένα. Αυτό είναι η αποθέωση της ελευθερίας. Γι' αυτό η ελευθερία των παιδιών είναι μεγαλύτερη από ό,τι των μεγάλων...».
¬- Πιστεύω ότι η ενηλικίωση σημαίνει και την είσοδο στην αβεβαιότητα... Τι λέτε;
-Π.Μπ: «Μάλλον θα συμφωνήσω μαζί σας. Υπάρχουν όμως και κάποιοι άνθρωποι που τελικώς τα καταφέρνουν και επιβιώνει μέσα τους η παιδική βεβαιότητα για τα πράγματα και τις πράξεις τους».
¬- Τι άνθρωποι είναι αυτοί που τα καταφέρνουν;
- Π.Μπ:«Είναι οι σοφοί. Όλοι θα θέλαμε να καταφέρναμε να διατηρήσουμε την παιδική μας βεβαιότητα και ως μεγάλοι αλλά δυστυχώς δεν είμαστε σοφοί. Καταλαβαίνετε τι εννοώ;».
¬- Απολύτως... Πέστε μου έναν σοφό.
-Π.Μπ:«Σοφός είναι κάθε άνθρωπος που μπορεί, αν και μεγάλος, να σκέφτεται και να δρα σαν παιδί. Πρώτη φορά δίνω μια τέτοια συνέντευξη. Με κάνατε να πω πράγματα που σε άλλη περίπτωση δεν θα έλεγα ποτέ».
¬ -Χαίρομαι γι' αυτό... Κατά τη γνώμη σας τι είναι αυτό που κάνει το κοινό να ξεχωρίζει μια χορογραφία της Πίνα Μπάους ανάμεσα σε χιλιάδες άλλες χορογραφίες;
-Π.Μπ: «Δεν ξέρω... δεν το έχω σκεφτεί. Το μόνο που ξέρω είναι ότι είμαι μάλλον τυχερή που δεν το έχω σκεφτεί, που δεν μου έχει περάσει από το μυαλό αυτό». (γέλια)
¬- Γιατί είστε τυχερή;
-Π.Μπ: «Αλίμονο αν τους ανθρώπους τούς απασχολούσε η υπογραφή τους. Υπογράφουμε όπως μπορούμε και αυτό φτάνει. Οι υπογραφές δεν υπάρχουν για να αναγνωρίζουμε εμείς τον εαυτό μας αλλά για να μας αναγνωρίζουν οι άλλοι».
¬ -Πώς γίνετε να είστε 30 χρόνια στον χώρο της πρωτοπορίας; Ακόμη και σήμερα ύστερα από κάθε νέα δημιουργία σας πολλοί λένε: «Η Πίνα Μπάους είναι πρωτοπορία»... Καταλαβαίνετε τι είναι αυτό που ερμηνεύουν στο έργο σας οι άλλοι ως πρωτοπορία;
-Π.Μπ:«Ερμηνεύουν ίσως το ενδιαφέρον μου γι' αυτή τη δουλειά, δουλεύω έντονα και με πάθος. Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζω τις ιδέες που θέλω να πραγματοποιήσω νομίζω ότι συνιστά τη διαφορά από άλλους δημιουργούς. Η δουλειά μου είναι ανοιχτή για όλους, για όλο το κοινό. Σημασία στην τέχνη έχει ο τρόπος με τον οποίο το κοινό σε προσλαμβάνει. Πρέπει να νιώθει το κοινό ότι μπορεί να συμμετέχει σε αυτό που κάνεις, ότι δεν αποκλείεις κανέναν με αυτό που κάνεις, δεν δημιουργείς ένα φράγμα ανάμεσα στο έργο σου και στο κοινό. Δουλεύω με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο κάθε έργο μου, κάθε χορογραφία μου».
¬- Τι είναι για εσάς πρωτοπορία;
-Π.Μπ: «Η προσπάθεια κάθε καλλιτέχνη κάθε στιγμή να μιλήσει για τη ζωή που τον περιβάλλει με έναν τρόπο που θα γίνει κατανοητός σε όλους. Το καινούργιο στην τέχνη κατοικεί στη ζωή, στην πραγματικότητα που ζούμε. Γι' αυτό και δεν αλλάζει τη ζωή η τέχνη, αλλά η ζωή την τέχνη. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες που δεν ανακαλύπτουν τίποτε το νέο μέσα από την τέχνη τους έχουν ξεκοπεί από τη ζωή. Η ζωή είναι η έμπνευση, η ζωή περιέχει την επανάσταση και την πρωτοπορία. Γι' αυτό συχνά εγώ λέω ότι μιλάω μέσα από την τέχνη μου για τη ζωή που μας περιβάλλει, για την ύπαρξη, για εμάς τους ίδιους. Το ουσιώδες πρόβλημα είναι ότι μπορεί στη ζωή πάντα να χορεύουμε αλλά όχι πάντα με τις παραδοσιακές φόρμες γιατί η ίδια η παράδοση δεν είναι πια ίδια».
¬- Υπάρχουν άλλοι δημιουργοί σήμερα ¬ όχι μόνο στον χορό ¬ που να διακρίνετε στο έργο τους αυτά τα στοιχεία που περιγράφετε;
-Π.Μπ: «Ειδικά εμένα που ρωτάτε δεν μπορώ να σας μιλήσω γι' αυτά. Εννοώ ότι πετύχατε έναν άνθρωπο ο οποίος είναι πολύ εύκολος θεατής. Μπορώ να διασκεδάσω τόσο εύκολα! Τα συναισθήματά μου είναι τόσο ανοικτά, ακόμη και ως θεατής, όχι μόνο ως δημιουργός. Δεν θα μπορούσα να σας πω ονόματα γιατί γίνονται τόσο πολλά πράγματα ανά τον κόσμο και είναι βέβαιο ότι χάνω πάρα πολλά που συμβαίνουν. Θα ήταν αδικία να μιλήσω για κάποιους αφού δεν έχω δει αρκετούς άλλους. Βέβαια ένα γεγονός για να θεωρείται διαφορετικό θα πρέπει να συνδυάζει πολλά πράγματα και από την πλευρά τού θεατή και από αυτή του δημιουργού. Υπάρχουν τόσο πολλές διαφορετικά εκφραζόμενες ενέργειες. Καθημερινά γύρω μας γίνονται απίστευτα πράγματα. Γράφεται τόσο πολύ καλή μουσική ανά τον κόσμο, υπάρχουν παραστάσεις που παίζονται και είναι πάρα πολύ καλές, οπότε καταλαβαίνετε ότι οι δημιουργοί είναι πολλοί, πάρα πολλοί».
¬- Υπάρχει ταλαντούχο κοινό;
-Π.Μπ:«Ταλαντούχο κοινό; Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση... Νομίζω ότι πάντα το κοινό είναι ταλαντούχο. Εγώ είμαι και δημιουργός και θεατής, γι' αυτό δεν θα μπορούσα να απαντήσω εύκολα σε αυτή την ερώτηση». (γέλια)
¬- Η γνώση βοηθάει το κοινό να καταλάβει καλύτερα την τέχνη;
-Π.Μπ: «Ναι, σίγουρα η γνώση είναι σε κάποιον βαθμό ένα βοηθητικό στοιχείο. Κάποιοι άνθρωποι που δεν έχουν δει κάτι άλλο δεν μπορούν να αξιολογήσουν ένα καλλιτεχνικό γεγονός πάντα ¬ με τον τρόπο που εννοούμε. Οπωσδήποτε όμως ακόμη και όταν μιλάμε για γνώση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα γνώσης τα οποία εξαρτώνται από πολλά πράγματα. Και όταν μιλάμε για γνώση, σε ό,τι αφορά την πρόσληψη μιας παράστασης ή ενός καλλιτεχνικού γεγονότος, δεν εννοώ αποκλειστικά το να έχεις διαβάσει ωραία βιβλία ή να γνωρίζεις διάφορες θεωρίες. Κάποιοι έχουν δει πολλές παραστάσεις, κάποιοι άλλοι καμία. Δεν μπορούμε να βασιστούμε στη γνώση αποκλειστικά για την ανακάλυψη της ποιότητας ενός έργου τέχνης. Η ευαισθησία και το ένστικτο συχνά αποδεικνύονται πιο ισχυρά από την καθιερωμένη γνώση».
¬- Πιστεύετε ότι οι γονείς σας αυτό που γίνατε ονειρεύονταν για εσάς;
- Π.Μπ: «Οι γονείς μου πάντα με αγαπούσαν πολύ ό,τι και αν έκανα. Άσχετα με το τι ήταν αυτό. Και είχαν και πολύ κατανόηση. Άλλωστε οι γονείς το πολυτιμότερο που προσφέρουν στα παιδιά τους είναι η αγάπη. Τίποτε άλλο. Οι κακοί γονείς είναι αυτοί που προσπαθούν να δώσουν στα παιδιά τους και κάτι ακόμη εκτός από αγάπη». (γέλια)
¬- Σας ευχαριστώ και ελπίζω να μη σας κούρασα...
-Π.Μπ: «Καθόλου, πέρασα πολύ καλά γιατί ήταν πολύ διαφορετικά αυτή τη φορά. Σας είπα άλλωστε όσα θα έλεγα κάτω από φυσιολογικές συνθήκες σε έξι μήνες».
¬- Σας ευχαριστώ πολύ.
-Π.Μπ: «Κι εγώ».
Θανάσης Λάλας ‘Το Βήμα’ (08/07/2001).
[[page_break]]
Η Πίνα Μπάους μέσα από τον φακό του Βιμ Βέντερς
• O Βιμ Βέντερς υμνεί την θρυλική χορογράφο Πίνα Μπάους στο νέο του ντοκιμαντέρ που εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της 3D τεχνολογίας.
«Πίνα Μπάους» («Pina 3D»)
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Βιμ Βέντερς προσπαθεί να καταγράψει με το φακό του τη δουλειά σπουδαίων καλλιτεχνών: από τον θρυλικό αμερικανό σκηνοθέτη Νίκολας Ρέι ως τη διάσημη ομάδα των κουβανών μουσικών «Buena vista social club», ο Βέντερς μας έχει δώσει σημαντικά δείγματα κινηματογραφικής γραφής. Η καινοτομία στο νέο του ντοκιμαντέρ είναι ότι αυτή τη φορά εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της 3D τεχνολογίας για να μεταφέρει στον θεατή λίγη από τη μαγεία των χορογραφιών της αξέχαστης Πίνα Μπάους. Η γνωριμία του Βιμ Βέντερς με το ιδιαίτερο έργο της Μπάους που σφράγισε καθοριστικά τη φυσιογνωμία του σύγχρονου χορού, έγινε το 1985, με αφορμή την θρυλική της παράσταση «Caffe Muller» από το χοροθέατρο του Βούπερταλ στη Βενετία.
Η μακροχρόνια φιλία των δύο καλλιτεχνών γέννησε την ιδέα ενός ντοκιμαντέρ που θα μπορούσε να απεικονίσει επαρκώς το καλλιτεχνικό όραμα της διάσημης χορογράφου. Ο Βέντερς αναζητούσε επί χρόνια τρόπους για να μεταφέρει τη φλόγα του ταλέντου της στη μεγάλη οθόνη. Η έλευση της 3D τεχνολογίας αποτέλεσε για τον ίδιο την ιδανική διέξοδο για να ξεδιπλώσει τη δημιουργικότητά του.
Η Πίνα Μπάους του είχε μάλιστα προτείνει μια επιλογή των σημαντικότερων έργων της, όπως για παράδειγμα τα «Cafe Muller», «La sacre du printemps», «Volmond» και «Κοntakthof». Όμως ενώ τα γυρίσματα είχαν ήδη ξεκινήσει, ο απρόσμενος θάνατος της Μπάους ανέβαλε το κινηματογραφικό εγχείρημα. Μετά από μια περίοδο πένθους, ο σκηνοθέτης σε συνεργασία με τους στενούς της συνεργάτες αποφάσισαν να προχωρήσουν στην παραγωγή. Το νέο ντοκιμαντέρ του Βέντερς που προβλήθηκε και στο 61ο φεστιβάλ του Βερολίνου περιλαμβάνει αποσπάσματα από τις χορογραφίες που είχε επιλέξει η ίδια η Μπάους, αρχειακό υλικό της χορογράφου εν ώρα δουλειάς αλλά και τις σόλο εμφανίσεις των χορευτών της.
Ο σκηνοθέτης συνέθεσε την ταινία του ακολουθώντας τα βήματα της σπουδαίας καλλιτέχνιδας, η οποία έθετε ερωτήσεις στους χορευτές της για να πάρει «σωματικές», χορευτικές απαντήσεις. Ο Βέντερς προσκάλεσε τους χορευτές να εκφράσουν τις αναμνήσεις τους από την Πίνα Μπάους, μέσα από μια σειρά χορευτικών κομματιών, με φόντο την πόλη του Βούπερταλ. Μετά από τα χολιγουντιανά μπλοκμπάστερ το ευρωπαϊκό καλλιτεχνικό σινεμά, διερευνά τις δυνατότητες του 3D. Ο Βιμ Βέντερς σκηνοθέτησε και έγραψε το σενάριο για το ντοκιμαντέρ «Πίνα Μπάους», ενώ ανέλαβε και το ρόλο του παραγωγού μαζί με τους Τζιαν Πιέρο Ρίνγκελ και Έργουιν Μ. Σμιντ.
«Με τη νέα 3D τεχνολογία, ο Βιμ Βέντερς απεικονίζει τη δουλειά του Xοροθεάτρου Βούπερταλ που μέχρι τώρα έθετε κάποια περιοριστικά όρια», τονίζει ο Πίτερ Παμπστ, set designer του Χοροθεάτρου Βούπερταλ από το 1980 και καλλιτεχνικός διευθυντής της ταινίας. Ο ίδιος προσθέτει: «το να σπάσεις τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη σκηνή και στον θεατή αποτελεί σημαντικό κομμάτι της χορογραφίας. Οι χορευτές έρχονται συνεχώς σε επαφή με το κοινό, ακόμη και κατεβαίνοντας από τη σκηνή. Έπαιζε πάντοτε σημαντικό ρόλο για την Πίνα Μπάους να ολοκληρώνονται οι χορογραφίες της στο κεφάλι, στα μάτια και στην καρδιά του θεατή»
Click at life- Πέμπτη, 21 Απριλίου 2011
[[page_break]]
Βιμ Βέντερς: «Πώς έκανα την Πίνα Μπάους... 3D»
Ο γερμανός σκηνοθέτης μιλά για ντοκιμαντέρ του με θέμα την πρωτοπόρο χορογράφο

«Όταν το 1985 είδα για πρώτη φορά δουλειά της Πίνα Μπάους, κατάλαβα πόσο λίγος είμαι» παραδέχεται ο γερμανός σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς. «Η δουλειά μου είναι η κινούμενη εικόνα. Βλέποντας όμως το “Cafe Μuller” είδα ότι ποτέ δεν θα μπορούσα να δημιουργήσω κίνηση με τον τρόπο που το έκανε εκείνη».

Βρισκόμαστε στο ξενοδοχείο «Αdlon Κempinski» του Βερολίνου και ο Βέντερς παρουσιάζει την τελευταία ταινία του «Πίνα Μπάους 3D», ένα τρισδιάστατο ντοκιμαντέρ για την πρωτοπόρο χορογράφο. Ούτε βιογραφικό όμως είναι ούτε ερμηνευτικό. «Η Πίνα δεν ερμήνευε ποτέ αυτό που έκανε» λέει ο Βέντερς. «Όποτε τη ρωτούσαν για τη δουλειά της άναβε τσιγάρο και σταματούσε τη συζήτηση. Αν μιλούσε ένιωθε ότι πρόδιδε αυτό που κάνει».

Η πραγμάτωση του ντοκιμαντέρ υπήρξε μια οδύσσεια για τον Βέντερς, ο οποίος σε πολλές στιγμές της συνέντευξης θα δακρύσει ενθυμούμενος τη χορογράφο. Ήθελε να το σκηνοθετήσει από τότε που τη γνώρισε, πριν από 25 χρόνια. Τελικά το γύρισε μετά τον θάνατο της Μπάους, το 2009. «Είκοσι πέντε χρόνια συναισθηματικής φόρτισης είναι πάρα πολλά» λέει. Η χειρότερη φάση αυτής της περιόδου ήταν όταν ένιωσε ανίκανος να σκηνοθετήσει: «Φοβόμουν να στήσω τις κάμερες γιατί ήξερα ότι τα εργαλεία μου δεν θα ήταν αρκετά για να εκπληρώσουν τις προσδοκίες της Πίνα».

Είναι σχεδόν ειρωνικό το ότι η λύση στο πρόβλημα του Βέντερς ήρθε από την υψηλή τεχνολογία, με την οποία η δουλειά της Μπάους δεν είχε απολύτως καμία σχέση. Η ιδέα τού «έκατσε» «σαν κεραυνός» ένα βράδυ στο Φεστιβάλ Καννών του 2007 και ενώ οι U2 έπαιζαν «ζωντανά» στα σκαλιά της Αίθουσας Λυμιέρ. Οι U2 βρίσκονταν εκεί με αφορμή την παγκόσμια πρεμιέρα ενός τρισδιάστατου ντοκιμαντέρ που είχε γυριστεί για το συγκρότημα. «Από το πρώτο κιόλας πλάνο είχα βρει αυτό που έψαχνα τόσο καιρό για να γυρίσω την ταινία μου: η τρισδιάστατη εικόνα δίνει μεγάλη ζωντάνια στον χώρο. Μόνο έτσι ο περίγυρος των χορογραφιών της Πίνα μπορούσε να γίνει βίωμα».

Ο Βέντερς τηλεφώνησε αμέσως στην Πίνα Μπάους και το ίδιο καλοκαίρι ξεκίνησαν οι προετοιμασίες της ταινίας. «Δεν είχα ιδέα για την τρισδιάστατη τεχνολογία αλλά ήξερα ότι ήθελα ένα διαφορετικό 3D,όχι απλώς μια ατραξιόν από μόνη της». Αυτό το πρόβλημα του το έλυσε το «Αvatar». «Όταν είδα το αριστούργημα του Τζέιμς Κάμερον κατάλαβα πώς η ταινία μου θα αποκτούσε ελευθερία κινήσεων».

Όλα θα κατέρρεαν όμως όταν λίγο πριν από την έναρξη των γυρισμάτων ο Βέντερς δέχθηκε το τηλεφώνημα ανακοίνωσης του θανάτου της Μπάους. «Κατέρρευσα» λέει και τα μάτια του βούρκωσαν για μία ακόμη φορά. Πήρε αμέσως τηλέφωνο τους χρηματοδότες και τους συμπαραγωγούς του για να τους πει ότι τα γυρίσματα σταματούν επειδή η ταινία δεν θα γυριζόταν. Μερικές εβδομάδες αργότερα ωστόσο οι ίδιοι χορευτές του τελευταίου θιάσου της Μπάους ήταν εκείνοι που του είπαν: «Βιμ, η απόφασή σου είναι λάθος. Η ματιά της Πίνα είναι ακόμη φρέσκια. Η ταινία πρέπει να γίνει τώρα. Θυμήσου το μότο της Πίνα: “Πρέπει να χορεύεις. Αν δεν χορέψεις, θα χαθείς”. Χορέψαμε ακόμη και την ημέρα που πέθανε. Κλαίγοντας, αλλά χορέψαμε. Στη δική σου γλώσσα αυτό μεταφράζεται σε “πρέπει να γυρίσεις το φιλμ”».

Και αυτό ακριβώς έκανε. Τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ πραγματοποιήθηκαν στο Βούπερταλ σε τρεις φάσεις: φθινόπωρο 2009, άνοιξη και καλοκαίρι 2010. Στην πρώτη φάση τα «Cafe Μuller», «Le Sacre du Ρrintemps» και «Vollmond» παρουσιάστηκαν ζωντανά στην Όπερα του Βούπερταλ και μαγνητοσκοπήθηκαν. Στη δεύτερη φάση οι συντελεστές μαγνητοσκόπησαν το «Κontakthof». Τα γυρίσματα έγιναν με τρεις διαφορετικούς τρόπους, όπως συνήθιζε και η Μπάους: με τους χορευτές του Wuppertal Τanztheater, με άνδρες και γυναίκες ηλικίας μεταξύ 65 και 80 ετών και με νέους ηλικίας 14 ετών και άνω. Για τις σόλο εμφανίσεις τους οι χορευτές άφησαν τον περιορισμένο χώρο της σκηνής και τις εκτέλεσαν σε δημόσιους χώρους και βιομηχανικά τοπία. Στην ουσία παρακολουθούμε τα χορευτικά νούμερα της Μπάους και ακούμε τις σκέψεις των χορευτών. «Η Πίνα δούλευε κάνοντας χιλιάδες ερωτήσεις στους χορευτές της» σημειώνει ο Βέντερς. «Μόνο που οι απαντήσεις τους δεν δίνονταν ποτέ με λόγια αλλά με κινήσεις. Αυτές οι κινήσεις έφτιαχναν τα έργα της».
Η «ΙΕΡΕΙΑ» ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΧΟΡΟΘΕΑΤΡΟΥ
Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Tanztheater Wuppertal (ιδρύθηκε το 1973) θεωρείται η «ιέρεια» του σύγχρονου χοροθεάτρου. Γεννημένη στις 27 Ιουλίου 1940 στη βιομηχανική πόλη Ζόλιγκεν της Γερμανίας, η Πίνα Μπάους ξεκίνησε να χορεύει σε μικρή ηλικία. Στην αρχή από χόμπι, ανάμεσα στα τραπέζια της οικογενειακής επιχείρησης. Σύντομα η ασυνήθιστη σωματική ευελιξία της την έστρεψε στην Ακαδημία Χορού Folkwang στο Έσσεν, με διευθυντή τον Κουρτ Γιος. Το 1959 κέρδισε τριετή υποτροφία για την Juilliard School της Νέας Υόρκης. Τραυματική εμπειρία, αλλά έφερε την Μπάους σε επαφή με μεγάλους δασκάλους (Χοσέ Λιμόν, Άντονι Τούντορ).Ο Τούντορ ώθησε την Μπάους στα χορευτικά της όρια και επιστρέφοντας στη Γερμανία έγινε η βασική χορεύτρια του Jooss΄s Folkwang Βallett για επτά χρόνια- ως την πρώτη χορογραφική της προσπάθεια το 1968.Ανάμεσα στα έργα της, το πασίγνωστο «Cafe Μuller» (1978),το «Rite Οf Spring» (1975),το «Νelken» (2005) και το «Ρalermo Ρalermo» (1989), με τους χορευτές να ισορροπούν με ένα μήλο στο κεφάλι τους. Η Μπάους πέθανε από καρκίνο το 2009 λίγο προτού κλείσει τα 69 της χρόνια.

Γιάννης Ζουμπουλάκης, Το Βήμα (23/04/2011)