Ο Κοινός Λόγος είναι ένα θεατρικό οδοιπορικό από τη Μικρασιατική Καταστροφή ως τον Εμφύλιο. Βασίζεται σε αφηγήσεις ανώνυμων γυναικών, καταγραμμένες από την Έλλη Παπαδημητρίου, που καλύπτουν το διάστημα από τις ειρηνικές μέρες στη Μικρά Ασία, πριν από την Καταστροφή, ως τον Εμφύλιο και τα κατοπινά δύσκολα χρόνια, ενώ μας μεταφέρουν από τη Σμύρνη στον Πόντο και από την Αθήνα και τον Πειραιά στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας και της Ηπείρου.
Οι αφηγήσεις αυτές έχουν ως κοινό εφόδιο το λόγο των κοινών ανθρώπων, που συναρμολογεί σωστά την εποχή τους, το πάθος και το κλίμα της, ζωντανεύοντας ατομικές και συλλογικές μνήμες που φωτίζουν διαφορετικά όχι μόνο την ιστορία αλλά και τα σύγχρονα πάθη μας.

Τo Θέατρο του Νέου Κόσμου θα παρουσιάσει την Τετάρτη 19 και την Πέμπτη 20 Ιουνίου στο Φεστιβάλ Αθηνών (Πειραιώς 260), και στη συνέχεια σε όλα τα μεγάλα φεστιβάλ και θέατρα της Ελλάδας, τον «Κοινό Λόγο» της Έλλης Παπαδημητρίου, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου και με πρωταγωνίστριες τη Λυδία Κονιόρδου και την Ελένη Κοκκίδου.
Ο Κοινός Λόγος είναι μια παράσταση καθοριστική για τη φυσιογνωμία του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Πρωτοπαρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 1997 στην αυλή της ζυθαποθήκης του ΦΙΞ, με φυσικό σκηνικό τα χαλάσματα ενός αθηναϊκού σπιτιού, εγκαινιάζοντας τον θεατρικό χώρο του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, που εκτός από τις δικές του δουλειές εδώ και 15 χρόνια δίνει χώρο σε νέους δημιουργούς και νέες προτάσεις.
Το νέο ανέβασμα με ανανεωμένη ματιά παρουσιάζεται με πέντε σημαντικές ηθοποιούς, που η καθεμία έχει αφήσει το δικό της αποτύπωμα στα θεατρικά δρώμενα! Η Λυδία Κονιόρδου, η Ελένη Κοκκίδου, η Μαρία Κατσανδρή, η Ελένη Ουζουνίδου και η Τάνια Παλαιολόγου με τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου ετοιμάζουν την πιο πολλά υποσχόμενη παραγωγή του καλοκαιριού.

TO ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΜΝΗΜΕΙΟ
Τον Κοινό Λόγο τον ανακάλυψα το 1974, σπουδαστής στη δραματική σχολή, ένα φεγγάρι που εργαζόμουν, παράλληλα με τις σπουδές μου, στις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. Εκεί, στο μικρό χώρο της Νανάς Καλλιανέση, γνώρισα την Κοραλία κι είχα την τύχη να συναντήσω μυθικά πρόσωπα των γραμμάτων μας που οι περισσότεροι έχουν φύγει, κι ανάμεσά τους την Έλλη Παπαδημητρίου. Με την Έλλη γίναμε φίλοι, ήτανε, ας πούμε, ο μέντοράς μου. Στο στρατό με συντροφεύανε τακτικότατα γράμματά της. Από εκεί, από τις Σάππες Κομοτηνής, της έγραφα γοητευμένος για τις θεατρικές αρετές του Κοινού Λόγου, που τον κουβαλούσα παραμάσχαλα. Μου έλεγε πως θα ήθελε να το κάνω κάποτε παράσταση, αν και είμαι σίγουρος ότι θα προτιμούσε να κάνω την Ανατολή, το δικό της θεατρικό έργο.
Η πρώτη φορά που καταπιάστηκα θεατρικά με τον Κοινό Λόγο ήταν το 1988, όταν έκανα θέατρο με τη θεατρική ομάδα της Φοιτητικής Εστίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην Ούλοφ Πάλμε, στα Ιλίσια. Εκεί κοντά ήταν το σπίτι που γεννήθηκα κι από την άλλη πλευρά η Καισαριανή, όπου έμεναν πολλοί συγγενείς της μητέρας μου, με τα προσφυγικά σπίτια, με ζωντανό το συνοικισμό των κομμουνιστών, το σκοπευτήριο, και ανάμεσα οι πρόποδες του Υμηττού, τα πεύκα και τα κυπαρίσια, το γήπεδο του Ηλυσιακού, αλάνες για τα παιχνίδια και τους πρώτους έρωτες.
Στην αυλή του σπιτιού μας τ’ απογεύματα άκουγα τις κουβέντες και τις αφηγήσεις των γυναικών, κάποια βράδια γίνονταν αυτοσχέδια γλέντια με τραγούδι και χορό –εκεί έμαθα να χορεύω απτάλικο– τις Κυριακές τα μεσημέρια μελαγχολούσα ακούγοντας ραδιόφωνο με σήμα τη «Συννεφιασμένη Κυριακή»...
Στην πρώτη αυτή απόπειρα θεατρικής παρουσίασης του Κοινού Λόγου, με τίτλο Άσκηση Αφήγησης, οι αφηγητές, αγόρια και κορίτσια, κάθονταν σε μια σειρά καρέκλες καφενείου, μπροστά σ’ ένα τελάρο ζωγραφισμένο από τον Μάρκο Καμπάνη, όπου φαινόταν η κορυφογραμμή του Υμηττού. Η προσπάθειά μας τότε ήταν, όχι να μιμηθούμε τα πρόσωπα που αφηγούνται, αλλά ν’ ανακαλύψουμε τους ρυθμούς και τα χρώματα μιας γλώσσας γνήσιας και άμεσης όσο και τα γεγονότα της ζωής που μεταφέρει.
Εννέα χρόνια αργότερα, το 1997, ήρθε η ώρα να καταπιαστώ πολύ πιο οργανωμένα με τον Κοινό Λόγο, στην αυλή της ζυθαποθήκης του ΦΙΞ όπου στη συνέχεια διαμορφώθηκε το Θέατρο του Νέου Κόσμου, με ένα γυναικείο θίασο που τον έχω στην καρδιά μου: Ανθή Ανδρεοπούλου, Όλγα Δαμάνη, Μαρία Κατσανδρή, Τζίνη Παπαδοπούλου και με κορυφαία τη Σούλα Αθανασιάδου. Αναπόφευκτα κι αυτή τη φορά το ζητούμενο ήταν η έρευνα του αφηγηματικού λόγου στο θέατρο: αναζητούσαμε τα κατάλληλα θεατρικά μέσα για να ζωντανέψουμε αυτό το Λόγο, που όσο κι αν είναι κοινός διέπεται από καλλιτεχνικούς κανόνες καλά κρυμμένους, γι’ αυτό και πιο αυστηρούς. Στην ουσία θέλαμε να βρούμε το θεατρικό αντίστοιχο αυτών των κανόνων.
Η παράσταση αυτή επαναλήφθηκε το 2004, με δύο αντικαταστάσεις: η Γιώτα Φέστα και η Εύα Νέδου ήρθαν στη θέση της Όλγας Δαμάνη και της Τζίνης Παπαδοπούλου.
Τώρα, είκοσι χρόνια από το θάνατο της Έλλης και δεκαέξι από εκείνη την παράσταση που καθόρισε το στίγμα του θεάτρου μας, επανέρχομαι άλλη μια φορά στον Κοινό Λόγο. Με σκηνικό ένα μνημείο, όχι σαν κι αυτά που φτιάχνουν σε δημόσιους χώρους οι εξουσίες, αλλά ένα δικό μας μνημείο, από αυτά που φτιάχνονται με την καρδιά, με το αίμα και με το δάκρυ. Δεκαέξι χρόνια δεν είναι λίγα: ούτε εγώ είμαι πια ο ίδιος, ούτε η εποχή μας (αυτή κι αν άλλαξε), ούτε η ματιά μας στην ιστορία, ούτε το ελληνικό θέατρο. Έτσι, ξανακοιτάζοντας αυτό το πολύτιμο υλικό, αντικαταστήσαμε κάποιες αφηγήσεις με άλλες, που ξαφνικά είχαν αποκτήσει καινούριο νόημα στη σημερινή συγκυρία, το ίδιο έγινε και με τις μουσικές. Το βασικό όμως στοιχείο που διαφοροποιεί τη σημερινή παράσταση είναι ο θίασος, που με εξαίρεση τη Μαρία Κατσανδρή είναι καινούριος, και όπως είναι φυσικό κάθε ηθοποιός με την προσωπικότητά του ανασύρει άλλους θησαυρούς από τα κοιτάσματα αυτού του Λόγου. Που έρχεται από τον Όμηρο, επικοινωνεί υπόγεια με τους Τραγικούς, και θα συνεχίσει να αρδεύει γλώσσα και συναίσθημα όσο υπάρχουν άνθρωποι στη γωνιά αυτή της γης που μας έλαχε.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ